București
| București | ||
| ||
| Kelk imaji pri București. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Rumania
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 44º25'57" N | |
| Longitudo: | 26º06'14" E | |
| Altitudo: | 60 til 90 m | |
| Surfaco: | 228 km² | |
| Habitanti: | 1 883 425 (2011) | |
| Denseso di habitantaro: | 8 260 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC+2 UTC+3 dum la somero | |
| Urbestro: | Georgiana-Alexandra Vacaru | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| pmb.ro | ||
București (pron. Bukuresht), plu bone konocata kom Bukarest, esas la chef-urbo ed anke la maxim importanta industriala, financala e kulturala centro di Rumania. Segun la demografiala kontado di 2011 ol havis 1 883 425 habitanti. Lua tota surfaco esas 228 km². Ol jacas sud-este de la lando, e distas min kam 60 km del fluvio Danubio e de la frontiero kun Bulgaria.
Ol esas la 6ma maxim populoza urbo dil Europana Uniono, dop London, Berlin, Madrid, Roma e Paris, kande on konsideras nur la habitantaro interne di la limiti dil urbo e ne la metropolala regiono.
La Rumaniana nomo București havas necerta origino. Tradicionale on afirmas ke l'urbo fondesis dum la 15ma yarcento da Bucur, qua esabus pastoro, o princo, o bandito, o peskero. En la Rumaniana la vorto bucurie signifikas "joyo", e posible havas Dacian origino.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
Dum l'Antiqueso, la nuna regiono di București kovresis dal densa foresti di Codrii Vlăsiei. Homi habitis ibe adminime de Paleolitiko.
L'urbo mencionesis unesmafoye en 1459, kun la nomo "citadelo di București". Ol divenis rezideyo dil princo Vlad la 3ma di Valakia, anke konocata kom Vlad l'Empalero (Vlad Țepeș) o Vlad Drakula.
En 1698 Constantin Brâncoveanu, princo di Valakia, diplasis lua korto a București. L'urbo divenis rezideyo di la korto pos ta dato. Dum la sequanta du yarcenti l'urbo subisis destrukti lor naturala dizastri, epidemio di plago de 1813 til 1814, e multafoye okupesis dal Habsburga imperio (1716, 1737, 1789) e dal Rusa imperio (trifoye de 1786 til 1806). L'Otomani nominis Greka administristi (Fanariotes) por administrar l'urbo pos la 18ma yarcento. En 1821, pos kurta revolto komandata da Tudor Vladimirescu, l'administro dal Fanariotes finis. Dum la revolto, multa Greki fusilagesis dal Otomani.
Rusi administris București de 1828 til la Milito di Krimea, e dum ta epoko eventis revolto en Valakia di 1848, kun centro en la urbo. Pos ke la Rusi departis, Austriani okupis ol til marto 1857. Ye la 23ma di marto 1847 fairo brulis cirkume 2000 domi, lore 1/3 del urbo.
București divenis la chef-urbo di Rumania en 1862, pos ke Valakia e Moldavia unionesis por formacar la princio di Rumania. En 1881, sub la regno da Carol la 1ma ol divenis la chef-urbo dil Rejio di Rumania. Lua habitantaro komencis augmentar rapide, e nova epoko di developo komencis. București recevis lumizo per gaso, tramveturi tirata per kavali, ed elektro.[1] La rivero Dâmbovița kanalizesis preske komplete en 1883, por kontrolar l'inundadi.[1] La fortifikuri dil urbo konstruktesis. Pro la extravaganta arkitekturo e kosmopolita kulturo adoptita dum ta epoko, București surnomizesis "mikra Paris" (Micul Paris), e l'avenuo Calea Victoriei esis lua Champs-Élysées.
Pos la batalio di București l'urbo okupesis dal Germani de la 6ma di decembro 1916 til novembro 1918, dum l'unesma mondomilito. La chef-urbo dil rejio transferesis provizore ad Iași, en Moldavia. Pos la fino dil milito ol divenis chef-urbo di la surnomizita "Granda Rumania". La habitantaro duris kreskar, e l'urbo recevis 30.000 plusa habitanti omnayare.
En januaro 1941 eventis la nomizita "rebelesko dil legionani" (pos ke la membri dil Fera Guardo, qua kreesabis dal diktatoro Ion Antonescu, gradope perdis povo) e la "pogromo di București" (kande la membri di la Fera Guardo komencis mortigar judi). Pro federir su kun l'Axo Roma-Berlin-Tokio dum la duesma mondomilito e divenir loko por transito di Germana trupi vers l'Estala Fronto, București subisis intensa bombardi dal Federiti. Ye la 23ma di agosto 1944 eventis stato-stroko komandata da rejulo Mihai la 1ma, qua revokis la guvernerio pro-Axo. Germani decidis sufokar la stato-stroko e bombardis București.
Pos l'adopto dil komunismo l'urbo duris kreskar, e nova rezidala edifici konstruktesis. Dum l'administrado di Nicolae Ceaușescu multa anciena edifici an la centro del urbo demolisesis, e nova edifici konstruktesis segun l'arkitekturala normi dil "realismo socialista". Ye la 4ma di marto 1977 eventis ter-tremo kun epicentro en Vrancea, cirkume 135 km de București. La ter-tremo produktis 1.500 morti e domajis multa historiala edifici. Ye la 19ma di novembro 1979 inauguresis lua unesma lineo di metroo.
La revoluciono di 1989 qua revokis Nicolae Ceausescu de la povo komencis en Timișoara e duris en București. En aprilo 1990 eventis protesto da studenti, surnomizita Golaniada (de golan, qua signifikas "bandito"), kontre la partopreno da ex-membri del Partiso Komunista che l'elekti qui eventis ye la 20ma di mayo ta yaro. La revolto supresesis dal ministi de Valea Jiului, qui kunvokesis dal autoritati por partoprenar la represo.
Pos la yaro 2000 l'urbo modernigesis kontinue. An la nordala quarteri konstruktesis moderna edifici komercala e rezidala. Altralatere, duras la restauro di lua historiala centro. En 2012 komencis periodo di civila desquieteso qua duris til 2015. Pose, en 2017 eventis la maxim granda protesti en la historio dil urbo pos la revoluciono di 1989, kontre la guvernerio di Rumania.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto].jpg)
La reliefo di București esas plana, jacante an la du rivi dil rivero Dâmbovița. Tamen, tradicionale konsideresas ke București fondesis sur 7 kolini: Mihai Vodă, Dealul Mitropoliei, Radu Vodă, Cotroceni, Spirei, Văcărești, e Sf. Gheorghe Nou.
La lago Văcărești jacas an la sudala parto dil urbo. Ol jacas interne di 190-hektara parko protektata per lego, qua gastigas 97 speci di uceli ed adminime 7 speci di mamiferi.[2] La parko cirkondesas da rezidala edifici e, pos restir abandonata zono dum kelka yari, ol transformesis a nacionala parko.
La klimato dil urbo esas humida kontinentala (Dfa segun la klimatala klasifikuro da Köppen-Geiger). La mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas -1,3°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en julio (somero) esas 15,4°C.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 643 mm, e la maxim pluvoza monato esas junio, kun mezavalore 83 mm.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]
București havas du aeroportui. L'Aeroportuo Internaciona Henri Coandă, jacante 16,5 km norde di lua centro, an l'urbeto Otopeni, recevas internaciona flugi. Entote 12 807 032 voyajanti uzis ol en 2017.[3] L'altra esas l'aeroportuo Aurel Vlaicu, qua nun recevas nur aferala flugi.
București esas koncentro-punto por la precipua chosei di Rumania. La choseo A1 nun esas longa de 400 km, e kande kompleta ligos l'urbo a la frontiero kun Hungaria. La choseo A2 (Autostrada A2) ligas București a Constanța, an la litoro dil Nigra maro. La choseo A3, kande kompleta, anke ligos București a la frontiero kun Hungaria, e havos entote 603 km.
Pri publika transporto, București havas 4 linei di metroo kun entote 71,35 km e 51 stacioni en 2018.[4] L'urbo anke havas 23 linei di tramveturi, 85 linei di omnibusi e 164,1 km di linei di troleobusi. Ank existas 10.000 taxii en l'urbo.
Kelka loki vizitinda
[redaktar | redaktar fonto]- Palaco dil Parlamento (Palatul Parliamentului): l'edifico okupas 330 mil m² e konstruktesis en 1984, dum la rejimo di Nicolae Ceauşescu
- La historiala centro di București, kun edifici de la 19ma yarcento, ruini de la Anciena Korto, palaco qua funcionis quale domo por la Mezepokala princi di Valakia - inkluzite Vlad Țepeș -, anciena sideyi di banki e kirki, exemple la kirko Stavropoleos, evanta cirkume 300 yari, e la kirko di Santa Georgios la Nova, de la yaro 1705.
- La Placo di la Revoluciono (Piaţa Revoluţiei), ube eventis demonstri dum la Revoluciono di 1989.
- L'Arko dil Triumfo (Arcul de Triumf) konstruktita en 1936.
- L'Ateneo di Rumania (Ateneul Roman): aulo por koncerti inaugurita en 1888, nun esas anke sideyo di la Filharmoniala Orkestro George Enescu, e gastigas omnayare muzikala festivalo internaciona.
- La Muzeo Nacionala pri Vilaji (Muzeul Național al Satului „Dimitrie Gusti”) inaugurita en 1934 prezervas cirkume 300 originala domi, kirki ed altra edifici de multa rurala regioni di Rumania. Ol anke prezervas ceramiko e vestaro de diferanta regioni de la lando.
_(29291577856).jpg)
- La Nacionala Muzeo pri Arto (Muzeul Național de Artă al României) kontenas exempleri pri Mezepokal e Moderna arti de Rumania, ed anke pikturi da El Greco, Tintoretto, Claude Monet, ed altri. La muzeo kreesis en 1948.
- La Muzeo pri Nacionala Historio (Muzeul Național de Istorie a României) en edifico de la fino dil 19ma yarcento, prezervas objekti ed imaji de la prehistorio til nun, inkluzite juvelaro e Bronz-objekti del epoko Romana til la Rejio di Rumania.
- La Muzeo pri Historio di București (Muzeul Palatul Sutu, Palatul Sutu) esis resideyo de la familio Sutu til la komenco dil 20ma yarcento. Ol prezervas objekti pri la historio dil urbo.[5]
- La Muzeo pri Milital Historio (Muzeul Militar Naţional) prezervas armi de la prehistorio til recenta epoki, inkluzite materiaro pri la Revoluciono di 1989 e moderna armaro, inkluzite kanoni tanki e helikopteri.
- La Kirko del anciena korto (Biserica Curtea Veche) konstruktita cirkum la yaro 1559, uzesis por kronizar la princi di Valakia.
- La Patriarkala Katedralo (Catedrala Patriarhală din București) esas rezideyo dil Ortodoxa Patriarko di Rumania.
- La Gardeno Cişmigiu esas la maxim anciena del urbo, konstruktita de 1845 til 1860. Ol uzesas dal habitanti de la somero til la vintro.
București havas multa moderna hoteli, komercala centri, restorerii, noktala klubi e drinkerii por atraktar la turisti. Ol anke konsideresas plu sekura por la turisti kam Berlin, London o Roma.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 Giurescu, C.C., 1976, History of Bucharest, Bucharest: The Publishing House for Sports and Tourism
- ↑ FOTOGALERIE Cum e afectata fauna din Delta Vacaresti de incendii si distrugeri si de ce dureaza atat de mult protejarea zonei - URL vidita ye 20ma di mayo 2016.
- ↑ CNAB - Publikigita da bucharestairports.ro.
- ↑ METROREX - URL vidita ye 10ma di novembro 2018.
- ↑ Palatul Sutu - Muzeo Palatul Sutu - URL vidita ye 10ma di novembro 2018. Idiomo: Rumana.
