Minas Gerais
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Minas Gerais (IPA: [ˈminɐs ʒeˈɾajs]) esas un ek la 26 stati di Brazilia. Jacanta an la sud-estala regiono di la lando, ol havas kom vicini Bahia norde, Espírito Santo este, Rio de Janeiro sud-este, Sao Paulo sude e sud-weste, Mato Grosso do Sul, Goiás e Brasilia weste.
Bazala fakti pri Minas Gerais.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
La regiono ube nun jacas Minas Gerais ja habitesis da aborijena populi cirkume 11.400 til 12.000 yari ante nun. Dum la yari 1970a, arkeologiisti trovis trovis kranio di muliero - surnomizita Luzia - datizita de ta epoko.
L'exploro di la regiono dal Portugalani komencis dum la 16ma yarcento. L'unesma veini di oro trovesis en 1693, an montoza regiono nomizita Sabarabuçu, proxim riveri Carmo e Tripuí. Pose trovesis gemi e diamanti. En 1696, fondesis vilajo Nossa Senhora do Ribeirão do Carmo qua divenis, en 1711, la nuna urbo Mariana.
Por transportar ta richaji, Portugalani konstruktis en 1697 tale nomizita "rejala choseo" (Portugalane: "estrada real"), liganta portui di Parati e pose di Rio de Janeiro a la regioni di la jaceyi, en Vila Rica (nun Ouro Preto), Serro ed, en lua maxim nordala punto, Diamantina.
Dum l'unesma duimo dil 18ma yarcento, Minas Gerais divenis la maxim importanta ekonomiala regiono di Brazilia. En 1720, ol separesis administrale de lora kapitanio Sao Paulo, nun stato. Afrikana sklavi adportesis por laborar en la mineyi.
En 1750 la produktado di oro komencis diminutar. L'augmento di imposti stimulis ideo pri revolto, konocata kom Inconfidência Mineira, qua nesucesis. Un ek lua partopreninti, Joaquim José da Silva Xavier, konocata kom Tiradentes, mortigesis per jibeto ye la 21ma di aprilo 1792. Altra rezulto dil dekado di la minado esis ke kelka loki perdis habitanti, kontre ke altra komencis populizesar, exemple la nordo di Minas Gerais, la Zona da Mata este e sude di la nuna stato, e la regiono Triângulo Mineiro, weste.
Pos la nedependantesko di Brazilia en 1822 la regiono divenis provinco dil imperio. Kun la republiko, ol divenis stato. Lua nuna chef-urbo, Belo Horizonte, inauguresis ye la 12ma di decembro 1897.
Kafeo esis la precipua produkturo dil stato til 1929. L'edukado di bovaro ank esis importanta por lua richeso. São Paulo e Minas Gerais dominacis la politiko di Brazilia dum l'unesma tri yardeki dil 20ma yarcento: la prezidanti di la republiko ordinare originis o mustis havar politikala susteno da ta du stati por vinkar en l'elekti. Ante l'elekti, un ek la du stati indikis lua kandidato por la prezidanteso, kontre ke en la sequanta elekto l'altra stato indikis la kandidato. To konocesis en la Portugalana kom Política do café com leite, (literala tradukuro: "politiko dil kafeo kun lakto"), pro la precipua richaji di la du stati.
Ta "politikala federo" ruptesis kande São Paulo decidis suportar la kandidateso di Washington Luís, lua ex-guberniestro, sen suporto de la guberniestro di Minas Gerais, qua decidis sustenar Getúlio Vargas. Malgre ke Washington Luís vinkis en l'elekto, ilu pose revokesis per stato-stroko.
Politikisti de Minas Gerais duris influar la politiko Braziliana dum la tota 20ma yarcento. Exemple Juscelino Kubitschek, qua guvernis Brazilia de 1956 til 1961, e Tancredo Neves, qua esis chefministro di Brazilia de 1961 til 1962 e pose helpis la transiro di Brazilia de la militara rejimo vers la ridemokratigo dum la yari 1980a, naskis ibe e guvernis la stato.
Dum la yari 1970a, Italiana kompanio FIAT instalis fabrikerio en la urbo Betim por produktar automobili en Brazilia. To stimulis l'instalo di altra kompanii en la stato, por fabrikar kompozanti por automobili. En 2015 eventis granda ekologiala dizastro en la stato, kande granda barilo por kontenar fango kun rezidui di minerali ruptis en Mariana, Minas Gerais, Brazilia. Ultre l'ekologiala dizastro eventis la morti di personi: til la 16ma di novembro 17 korpi trovesis en la fango.[3] Mili de fishi mortis dum la sequanta dii en fluvio Doce, un ek la precipua fluvii dil stato. Ye la 25ma di januaro 2019, altra fango-barilo kun minerala eskombri ruptis, an l'urbo Brumadinho, este dil stato, e produktis plu kam 250 morti.[4]
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Minas Gerais esas stato senlitora kun tota surfaco di 586 522 km², aproxime simila ad olta di Francia, en la Europa. Ol esas la 4ma maxim vasta stato di Brazilia, dop Amazonas, Pará e Mato Grosso.
Fluvio São Francisco, longa de 3 150 km, esas la maxim longa fluvio tote en Braziliana teritorio. Ol naskas en la montoza regiono Serra do Cipó e trairas Minas Gerais de sudo vers nordo. Monto Pico da Bandeira, jacanta an la frontiero kun stato Espírito Santo, esas la maxim alta dil stato, havanta 2 891,89 metri di altitudo. Du altra importanta fluvii dil stato esas Doce e Jequitinhonha, qui debushas an la litoro di Espírito Santo. Rivero Grande separas Minas Gerais de São Paulo, kontre ke rivero Paranaíba separas Minas Gerais de Goiás e de Mato Grosso do Sul. Ambi kunfluas por formacar fluvio Paraná.
La tri precipua biomi dil stato esas "cerrado" (savano) weste e centre, "caatinga" (vejetantaro di mi-arida regioni) norde, e "mata atlântica" (humida tropikala foresto) este ed en parto dil sudo, en la regiono konocata kom Zona da Mata. La maxim multa regioni antee kovrita da "mata atlântica" e "cerrado" subisis multa modifikuri pro l'adopto di diversa kultivi (soyo, kafeo, frukti) e pro l'urbanigo.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto].jpg)
Minas Gerais esas granda produktero di lakto e bovo-karno, kafeo, soyo, sukrokano ed altra agrokultivala produkturi, ed anke minerali (precipue fero). Soyo ed edukado di bovaro esas koncentrata en la westo dil stato, en la regiono konocata kom Triângulo Mineiro.
Mineral explotado, nome fer-erco, duras esar importanta por l'ekonomio dil stato, malgre ke or-extraktado nun ne esas tam importanta kam dum kolonial epoko. Parto ek la produktado di fer-erco transportesas per la ferovoyo Vitória-Minas til portuo Tubarão, che stato Espírito Santo, kontre ke l'altra parto uzesas por produktar stalo en urbi Ipatinga e João Monlevade, an la regiono konocata kom Vale do Aço ("valo dil stalo").
La maxim importanta industriala produkturi dil stato esas stalo, elektronikal equipuri, nutrivi, drinkaji e stofi. En Minas Gerais jacas Braziliana filialo di Fiat, Italiana fabrikanto di automobili. Altra importanta agado esas la produktado di komputerala programi, nome en urbo Santa Rita do Sapucaí, sude dil stato.
Belo Horizonte esas la precipua financala centro dil stato. Altra urbi importanta por lua regionala komerco e servadi esas Uberaba ed Uberlândia en Triângulo Mineiro (weste dil stato), Juiz de Fora e Governador Valadares este, Pouso Alegre e Varginha sude, e Montes Claros norde.
Turismo
[redaktar | redaktar fonto]Turismo esas altra importanta ekonomial agado en Minas Gerais. L'ekosistemi e peizaji, la historiala urbi, la fonti di minerala aqui e balneyi, e la gastronomio tradicionala dil stato esas importanta atraktivi por viziteri de altra regioni di Brazilia e mem stranjeri.
La maxim konocata turistala loki dil stato por la tradicionala vakanco-turismo esas:
- Historiala urbi: Ouro Preto, Sabará, Mariana, Tiradentes, Diamantina e Congonhas do Campo, kun lua kirki, domi ed altra edifici de la kolonial epoko
- Urbi kun balneyi e fonti di minerala aqui, famoza pro lia medicinala propraji: Araxá, Poços de Caldas, Lambari, Caxambu, São Lourenço
- Loki por ekologiala turismo, exemple Nacionala Parko Caparaó, Nacionala Parko Serra do Cipó, tale nomizita Estrada Real ("Rejala choseo"), ed altri.
Belo Horizonte, jacanta inter Brasília, Sao Paulo e Rio de Janeiro, e havanta moderna substrukturo urbala e hotelala, atraktabas tale nomizita "aferala e konvencionala turismo". Multa entraprezala ed aferala renkontri e ferii eventabas en la urbo de kelka yari til nun.
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]Minas Gerais esas la 2ma maxim populoza stato di Brazilia, dop Sao Paulo. Segun la demografiala kontado di 2022, ol havis 20 538 718 habitanti.[1]
Segun la demografiala kontado di 2010, min kam la duimo (45,4%) de la habitantaro deklaris esar blanki, kontre ke 44,3% deklaris esar mestici, e 9,2% deklaris esar negri. Nur minoritato (1,1%) deklaris esar "flava" od aborijena. La maxim multa habitanti decendas de Portugalani, nome de la nordo di Portugal e de sklavi Afrikana, nome de etnio bantua. Ultre to, la stato recevis multa enmigranti, nome Italiani. Cirkume 30 mil aborijeni habitas la stato.
| La 10 maxim granda urbi di Minas Gerais (2015) |
|---|
| Imaji | Rango | Nomo | Habitantaro |
|---|---|---|---|
.jpg) Belo Horizonte  Uberlândia | |||
| 1ma | Belo Horizonte | 2 502 557 | |
| 2ma | Uberlândia | 662 362 | |
| 3ma | Contagem | 648 766 | |
| 4ma | Juiz de Fora | 555 284 | |
| 5ma | Betim | 417 307 | |
| 6ma | Montes Claros | 394 450 | |
| 7ma | Ribeirão das Neves | 322 659 | |
| 8ma | Uberaba | 322 126 | |
| 9ma | Governador Valadares | 278 363 | |
| 10ma | Ipatinga | 257 245 | |
| Fonto: IBGE[5] | |||
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 (1) Eroro: Vu mustas precize definar la parametri url e titulo! Publikigita da G1. URL vidita ye 28ma di junio 2023.
- ↑ Contas Regionais 2017 - Publikigita da IBGE.
- ↑ Veja lista de mortos e desaparecidos no rompimento de barragem em MG - Publikigita da G1.com. Dato di publikigo: 16ma di decembro 2015. URL vidita ye 23ma di januaro 2016.
- ↑ Retrospectiva: Rompimento da barragem de Brumadinho foi a primeira grande tragédia ambiental do ano - Publikigita da O Eco. URL vidita ye 19ma di decembro 2020.
- ↑ Estimativas da população residente no Brasil e Unidades da federação com data de referência em 1° de julho de 2015 - Publikigita da Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística. URL vidita ye 28ma di agosto 2015.
