Bratislava
| Bratislava | ||
| ||
| Kelk imaji pri Bratislava. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Slovakia
| |
Informo:
| ||
| Fondita ye: | 907 | |
| Latitudo: | 48°08'11"N | |
| Longitudo: | 17°06'46"E | |
| Altitudo: | 134 m | |
| Surfaco: | 367,6 km² | |
| Habitanti: | 440 948 (2020) | |
| Denseso di habitantaro: | 1195,06 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC+1 (UTC+2 dum somero) | |
| Urbestro: | Matúš Vallo | |
 • Bratislava | ||
Oficala retosituo:
| ||
| http://bratislava.sk/ | ||
Bratislava (Slovake til 1919: Prešporok/Prešporek; Germane: Pressburg/Preßburg) esas chef-urbo di Slovakia. Segun statistiki de 2020, ol havis 440 948 habitanti. Lua tota surfaco esas 367,59 km².
Bratislava havas la maxim granda denseso di habitantaro de central Europa. La sideyo dil guvernerio e dil parlamento di Slovakia jacas en ol. L'urbo esas importanta centro pri l'arti, kulturo ed eduko, ed anke l'ekonomiala centro di la lando. L'universitato Comenius, fondita en 1919 e nun la maxim granda di Slovakia, kun 27 771 studianti, l'Universitato Teknologiala di Slovakia, e la maxim anciena skoli pri arto di la lando - l'Akademio pri Cenal Arti, e la Skolo pri Bel-Arti e Desegno - havas lia kampusi en Bratislava.
Montaro Karpati (Malé Karpaty, o "mikra Karpati") komencas proxim Bratislava.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
Homi ja habitis la regiono di Bratislava dum neolitiko. La maxim anciena vilajeto qua existis ibe evas de 5.000 aK. Cirkume 200 aK Kelta populi vivis ibe. L'unesma habitanti de raso Slava arivis ibe inter la yarcenti 5ma e 6ma.
Dum la 10ma yarcento, la regiono di Bratislava divenis parto dil rejio Hungaria, e divenis importanta komercala urbo an la frontiero dil rejio. András la 3ma donis privileji di urbo a Bratislava en 1291,[1] ed ol deklaresis rejala urbo en 1405.
Kande rejio Hungaria okupesis dal Turki en 1526, ol dividesis en tri parti: la nedependanta princio Transilvania, la provinco Buda okupita dal Otomani, e la parto kontrolita dal Santa Romana Imperio. Bratislava jacis en ca lasta regiono, e recevis forta influo Germana til l'ekpulso dil Otomani de Hungaria en 1686.
L'urbo prosperis dum la 18ma yarcento sub regno di Maria Theresia de Austria, e divenis la precipua urbo de la teritorii di nuna Slovakia e Hungaria. La habitantaro triopleskis, multa nova palaci, monakeyi e stradi konstruktesis, e l'urbo transformesis en centro kulturala e por la sociala vivo di la regiono. Tamen, dum la regno di Joseph la 2ma l'urbo komencis perdar prestijo, nome pos ke ilu transferis la juveli de la krono a Wien, e kande la maxim multa nobeli translojis a Buda. En 1783, fondesis l'unesma jurnalo en la Slovaka: Presspurske Nowiny, e publikigesis l'unesma novelo en la Slovaka.
La historio dil urbo dum la 19ma yarcento ligesas ad importanta eventi en Europa. Exemple, la kontrato di Pressburg (anciena nomo dil urbo) inter Francia ed Austria signatesis ibe en 1805. La kastelo di Devín demolisesis dal Napoleonala trupi en 1809. Kom reakto a la revolucioni di 1848, lora imperiestro Ferdinand la 1ma di Austria signatesis tale nomizita "legi di marto", qui abolisis serfeso. Anke dum la 19ma yarcento, l'urbo rapide industriizesis. L'unesma ferovoyo, qua ligis l'urbo a Svätý Jur, inauguresis en 1840, e nova lineo liganta Bratislava a Wien inauguresis en 1848. L'unesma ponto super Danubio, Starý Most, inauguresis en 1891.
Ante l'unesma mondomilito 42% de lua habitantaro esis Germani, 41% esis Hungari e 15% esis Slovaki. L'unesma demografiala kontado pos la milito, en 1919, trovis 36% Germani, 33% Slovaki e 29% Hungari. Tamen, la motivo di ta modifiko posible esis pro diferanta deklaro di nacionaneso, vice pro kambio di populi. Multa habitanti esis bilingua o trilingua, ed apartenis a plu kam un kulturo.
Kande la mondomilito finis e Chekoslovakia kreesis ye la 28ma di oktobro 1918, Bratislava enkorpigesis dal nova stato, malgre la nevolunto de lua reprezenteri.[2] La dominacanta habitantaro de etnii Hungara e Germana impedis l'anexo di Bratislava, e Chekoslovakia deklaris ol libera urbo. Tamen, en januaro 1919, soldati Chekoslovakiana arivis por enkorpigar ol a la nova lando. Ye la 27ma di marto 1919 la nomo Bratislava adoptesis definitive.
En 1938, Naziista Germania anexis Austria (tale nomizita Anschluss) ed anke la nedependanta municipi Petržalka e Devín, aleginte etniala motivi. Ye la 14ma di marto 1939, Bratislava deklaresis chef-urbo dil unesma Republiko Slovaka, tamen kontrolita da Germania. De 1941 til 1942, e de 1944 til 1945 la nova guvernerio Slovaka ekpulsis cirkume 15 mil judi, la maxim multa sendesis a koncentreyi. Bratislava bombardesis dal Federiti, okupesis dal Germani en 1944, e fine liberigesis dal Sovietiani ye la 4ma di aprilo 1945. Pos la duesma mondomilito la maxim multa Germani evakuesis da Germana autoritatozi, e la cetera qui retroiris al urbo ekpulsesis pos dekreto dal prezidanto Edvard Beneš.
Pos ke komunista partiso asumis la povo en Chekoslovakia en 1948, la habitantaro dil urbo kreskis rapide, ed atingis 90% de la habitantaro di Slovakia. Granda rezidala zoni konstruktesis, ed anke la ponto Nový Most e la sideyo di la Radio Slovakia. En 1968, l'urbo okupesis da trupi del Pakto di Warszawa, qui sufokis tale nomizita printempo di Praha. Poke pose, ol divenis chef-urbo di tale nomizita "Republiko Socialista Slovaka", un ek la du stati de la federuro Chekoslovakia.
En 1988, eventis granda populara demonstro qua demandis religiala libereso, qua divenis konocata kom "demonstro di la kandeli". En 1989 l'urbo divenis un ek la centri di tale nomizita "revoluciono di veluro", qua rezultis la fino di komunista rejimo.
En 1993 Chekoslovakia finis existar, e Bratislava divenis chef-urbo di nedependanta Slovakia. Dum la yari 1990a e komenco dil 21ma yarcento l'urbo recevis granda quanto di exterlanda koloko, e l'ekonomio kreskis rapide. L'urbo anke gastigis multa eventi kulturala e politikala, exemple la renkontro inter George W. Bush e Vladimir Putin, en 2005. Anke turismo divenis importanta fonto di revenui por la urbo.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]_2019.jpg)
Bratislava distas 62 km de Wien, 196 km de Budapest, 289 km de Praha, 569 km de Beograd, 769 km de Zürich, 769 km de Berlin (per choseo D1)[3], e 1265 km de Paris. Lua reliefo esas partale kolinoza, jacanta en la du rivi dil Danubio, qua trairas ol deweste adsud-este. Importanta rivero esas Morava, qua dimarshas an Danubio che Devín. La maxim alta punto dil urbo jacas 514 metri super la marala nivelo. Kelka regioni, nome Devín e Devínska Nová Ves, esas vundebla ad inundadi.
La klimato dil urbo esas kontinentala (Cfb/Dfb segun la klimatala klasifikuro da Köppen), kun quar sezoni klare definita. La someri esas milda, kontre ke la vintri esas kolda e humida. La mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas -0,4°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en julio (somero) esas 21,3°C. Bratislava afektesas da tale nomizita "kaloro-insulo", kande la klimato di ula zono afektesas da la granda quanto di konstrukturi en ol.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 565 mm, e la maxim pluvoza monato esas agosto, kun mezavalore 59 mm. Dum recenta yari, nivado diminutabas multe.
Turismo
[redaktar | redaktar fonto]
En 2006 existis 77 komercala loki por gastigar turisti, di qui 45 esis hoteli, kun entote 9940 liti.[4] Entote 686 201 viziteri dormis en la urbo, di qui 454 870 esis stranjeri.
Malgre mikra, la historiala centro dil urbo koncentras multa kafeerii, drinkerii e restorerii, ed anke suveniro-butiki. Existas turo ube turisti povas vizitar adminime 5 restorerii e drinkerii dum quar hori.[5]
Lua kastelo, konstruktita sur kolino proxim Danubio en regiono qua ja habitesis dum neolitiko, mencionesis unesmafoye en 907, judikata kom la yaro di la fondo dil urbo. Restaji de ca anciena fortifikuro duras existar en lua teraso. La nuna edifico komencis konstruktesar en 1431, dum la regno di Sigmund. Pos ke Otomani invadis Buda en 1529, Bratislava divenis chef-urbo dil rejio, e le Habsburg rikonstruktis la kastelo segun stilo de Renesanco. En 1784, pos ke la chef-urbo dil rejio transferesis a Wien, la kastelo transformesis en seminario. En 1802 ol transformesis en kazerno, e lua palaco e kelk altra edifici destruktesis da incendio en 1811. Erste en 1953, pos la duesma mondomilito, la kastelo komencis restauresar, e la restauro finis en 1968, segun stilo del epoko di Maria Theresia. Nun ol gastigas la Nacionala Muzeo Slovaka. Altra restauri facesis de 2008 til 2014, inkluzite lua gardeni.[6][7] Nun, la kastelo gastigas la qua havas expozi pri arkeologiala, artala e historiala kolekturi. La kusto por vizitar ol esas 10 Euri.
.jpg)
La kastelo Devín (Slovake: hrad Devín) konstruktesis de la yaro 864 til la 15ma yarcento. Ol jacas sur kolino kun altitudo di 212 metri, en regiono ja habitita dum neolitiko. La restaji di un ek lua turmi jacas ube rivero Morava debushas an Danubio. Parti de la kastelo rikonstruktesis dum la 20ma yarcento. Arkeologial exkavaji renkontris restaji de anciena Romana turmo de la 1ma yarcento ibe.
La domego Rusovce konstruktesis de 1841 til 1846 segun stilo Neogotika, por komto Emanuel Zichy de Ferraris. Ol uzesis por mariaji di membri del aristokrataro. En 1907 ol kompresis dal komto, pose princo Elemér Lónyay, qua gastigis, inter altri, Nobel-premiizito pri paco Bertha von Suttner e l'arkiduko Franz Ferdinand de Austria. En 1945 Elemér Lónyay e lua spozino fugis pro l'avanco di Reda Armeo, ed en 1946, ante mortar, lu transferis la proprieto a monaki Benediktini.
Pro la proximeso di Karpati, Bratislava havas foresti proxim lua centro. La verda areo dil urbo amontas a 46,8 km², equivalanta a 110 m² di verda areo po habitanto. La Foresto-Parko di Bratislava (Bratislavský lesný park), havanta entote 27,3 km², di qui 96% kovresas da foresti, esas loko multe vizitata da lua habitanti e da turisti.
- Kirki
.jpg)
La katedralo di Santa Martinus konstruktesis de la 13ma til la 16ma yarcenti, ed esis la loko ube kronizesis Habsburga monarki til ke la chef-urbo dil rejio transferesis a Wien. Existas kopiuro di la krono, pezanta 150 kilogrami, en lua topo.[7]
La Kirko di Santa Elizabet, o Blua Kirko (Slovake: Kostol svätej Alžbety) jacas an la historiala centro di Bratislava. Ol konstruktesis de 1908 til 1913, e konsakresas a Santa Elizabet, qua reprezentesas donanta almoni a la povri. La kirko esas multe requizitata por mariaji e bapti.[7]
La Kirko di Santa Franciskus (Slovake: Františkánsky kostol o Kostol Zvestovania Pána) esas la maxim anciena religioza edifico an la centrala quartero di Bratislava. Ol kompleteskis en 1297, dum la regno di András la 3ma di Hungaria. L'edifico domajesis diversafoye da incendii e da ter-tremo, e nur lua presbiterio esas originala. Ol esas un ek la maxim bona exemplero pri Gotik artitekturo del urbo.
- Muzei
Ultre la Nacionala Muzeo di Slovakia, altra importanta vizito-loko esas la Muzeo pri Naturala Historio. Ol inauguresis en 1930 e gastigas 4 permananta expozi ed ordinare de 2 til 3 tempala expozi pri roki, planti ed animali de diferanta ekosistemi, inkluzite extingita animali e planti.[8]
La Muzeo dil Urbo Bratislava (Múzeum mesta Bratislavy) establisesis en 1868, ed esas la maxim anciena muzeo di Slovakia. Ol prezervas arkeologiala e historiala restaji pri la historio dil urbo, de lua origino til la 20ma yarcento.
La Nacionala Galerio Slovaka, jacanta an palaco Esterházy, establisesis en 1949 e gastigas, inter altri, diversa pikturi de la 16ma til la 19ma yarcenti, nome de Baroko, ed anke tempala expozi.[9]
L'Arto-Muzeo Danubiana Meulensteen jacas sur peninsulo che Danubio, distanta 20 kilometri sude de Bratislava. Ol inauguresis en 2000, e gastigas exempleri pri moderna pikturi e skulturi, en permananta e tempal expozi. De lua gardeni on povas havar bela vidado pri Bratislava.[10]
Referi
[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ Špiesz, «Bratislava v stredoveku», p. 43
- ↑ Lacika, Ján:Bratislava. Publikigita da DAJAMA, Visiting Slovakia. Loko di publikigo: Bratislava, Slovakia. Dato di publikigo: 2000. Idiomo: Angla.
- ↑ Distance Bratislava Berlin - Publikigita da Google.
- ↑ Turistická sezóna v Bratislave (Tourist season in Bratislava) - Publikigita da City of Bratislava. Dato di publikigo: 23ma di mayo 2007. URL vidita ye 1ma di junio 2007. Idiomo: Slovaka.
- ↑ Bratislava Foodie Tour -
- ↑ História Bratislavského hradu - URL vidita ye 28ma di julio 2022. Idiomo: Slovaka.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Top 10 in Bratislava - URL vidita ye 28ma di julio 2022. Idiomo: Angla.
- ↑ https://web.archive.org/web/20221129043753/https://www.welcometobratislava.eu/natural-history-museum/
- ↑ https://www.sng.sk/en
- ↑ About Us|Danubiana Meulensteen - URL vidita ye 31ma di julio 2022. Idiomo: Angla.