Karnavalo

Drola maskiti dum la karnavalo di Venezia.

Karnavalo esas festo qua eventas en kelka landi e regioni, ordinare ante la karesmo. La dato dil festo varias omnayare.

Ordinare, dum la festi karnavala, la droli weras maskili e fantaziaji, ed eventas paradi e dansi en stradi. Famoza exempli pri karnavalo mondale konocata esas la festi karnavala en Venezia (Italia), Rio de Janeiro, Recife e Salvador (Brazilia), New Orleans (Usa), Santa Cruz de Tenerife e Cádiz (Hispania), Haiti e Trinidad e Tobago (Karibiana Maro).

Etimologio

Segun populala etimologio, la nomo "Karnavalo" venas de la Latina carno vale (adio a la karno), pro ke karno interdiktesis dum la karesmo. Altri opinionas ke carno havas la figurala signifiko di plezuro, pro ke la karesmo esas periodo di penitenco.

Karnavali en kelka regioni

Karnavalo en Goa.

Rejulo Momo che Goana karnavalo, 2017.

India

En India du regioni havas karnavalo: Goa e Kerala. En Goa ol nomizesas Intruz, probable kun origino en la Portugalana vorto Entrudo, altra nomo anciena di "karnavalo" en la Portugalana. Urbo Loutulim havas la maxim granda karnavalo en Goa: la droli weras maskili e fantaziaji, pleas lauta muziko e dansas en stradi. Multa turisti partoprenas la festo.

La nuna versiono di Goana karnavalo aparis erste dum la yari 1960a, kun influi de Braziliana karnavalo dil urbo Rio de Janeiro, por atraktar turisti. Nun, la maxim granda celebro eventas en urbo Panaji.

En Kerala la festanti ne weras maskili, ma on pleas muziko e dansas ante cindro-merkurdio.

Brazilia

Samba-skoli en Rio de Janeiro ed altra urbi

Karnavalo-defilo di samba-skolo Imperatriz Leopoldinense, en Rio de Janeiro.

En Brazilia la maxim famoza karnavalo eventas en Rio de Janeiro kun paradi di samba-skoli, de saturdio til mardio. La paradi eventas en Sambódromo, komplexo di permanenta konstrukturi qui povas recevar granda nombro de personi, nome turisti. Paradi komencas ye 20:00 o 21:00 kloki, duranta dum tota nokto e finanta pos 5:00 kloki ye la sequanta dio. Segun regularo establisita monati ante la defili, singla skolo havas cirkume 60 minuti por defilar. Se ol superiras la maxima tempo stipulata, ol perdas punti.

Rejulo Momo dil urbo Florianópolis, 2005.

En Rio de Janeiro, Sao Paulo ed altra urbi, monati ante komencar karnavalo on elektas Rei Momo ("rejulo Momo"), ordinare grazosa e simpatioza viro, "chefo" qua havas nula povo, ma funcionas kom talisman-persono. Ordinare on elektas anke la "rejino" o la "princini" dil karnavalo. Rejulo Momo esas anke simbolala alegorio pri karnavalo en altra Latin-Amerikana festi. Il simbole recevas la "klefo dil urbo" del urbestro e deklaras la komenco di karnavalo. En Brazilia, ilu povas vizitar samba-skoli di sua urbo, o livrar trofeo a samba-skolo deklarata championo en karnavalo-konkurso dil urbo.

Parado di samba-skolo Mocidade Alegre, en Sao Paulo.

La karnavalo di Rio di Janeiro influis la kreado di paradi di samba-skoli en altra grand urbi, exemple Sao Paulo, Belo Horizonte, Santos e Florianópolis. Gradope dum recent yari la samba-skoli di Sao Paulo kreskis multe, komencis atraktar plusa e plusa turisti. La granda qualeso di la imaji di la parado komencis interesar televizioni pri la transmiso dil evento, simile a lo eventinta al paradi di samba-skoli en Rio de Janeiro. São Paulo anke konstruktis sua Sambódromo, simile a Rio de Janeiro, e televiziono-brodkasteri komencis brodkastar ol por altra Braziliana regioni ed por exterlando. Karnavalo-muziki en ta paradi esas samba.

Perkut-instrumentisti di samba-skolo Beija-Flor de Nilópolis.

En urbi qui havas samba-skokli (Rio de Janeiro, São Paulo, Santos, edc.), monati ante karnavalo singla samba-skolo developas la temo por sua defilo, kompozas e selektas samba-muziko por naracar la temo selektita. La krui di la samba-skolo mustas anke krear alegorii, fantaziaji e dekorita veturi (Portugalane carros alegóricos) reprezentanta la temo selektita. La temi por la defilo povas esar irgo, exemple, homajo ad ula urbo, loko, persono, historiala fakto o mitologiala ento od enti, la fido di la populo, edc. Samba-skoli ordinare havas plu kam 2.500 partoprenanti, di qui plu kam 100 esas muzikisti, ordinare perkut-instrumentisti (tamburi, tamburini, friciono-tambureto (cuíca), edc). Samba-skoli judiciesas segun 9 kriterii: developo di la temo, harmonio inter la komenco e la fino di la defilo, samba-muziko, comissão de frente (l'avana-grupo qua inauguras la defilo di singla skolo), l'ensemblo di perkut-instrumentisti, edc.

Quartero e kolino Mangueira, an la nordo dil urbo Rio de Janeiro. Samba-skolo Estação Primeira de Mangueira fondesis ibe en 1928, da samba-kompozisti Carlos Cachaça, Cartola, ed altri.

La maxim multa samba-skoli originis en povra o modesta quarteri, exemple samba-skoli Estação Primeira de Mangueira, qua fondesis en 1928 che kolino samnoma; Acadêmicos da Rocinha, qua originis en povra quartero samnoma, amba en Rio de Janeiro; od Imperador do Ipiranga, qua originis en quartero Heliópolis, en Sao Paulo. Malgre lua origini modesta, nun l'organizo di karnavalo-paradi havas profesionala strukturo, adminime en la maxim granda sambo-skoli. Por organizar centi di partoprenanti e preventar falii qui povus rezultar perdajo di punti, singla samba-skolo organizas probi, en qui la partoprenanti mustas kantar e dansar quale se esus en la defilo. Sutisti kontratesas por sutar fantaziaji, laboristi kontratesas por konstruktar alegoriala veturi, desegnisti kontratesas por desegnar alegorii e fantaziaji segun irga temo e fako di la defilo, edc. E mem samba-kansoni enrejistresas e komercesas omnayare. Komerco, servadi e laboristi profitas del agadi por organizar karnavalo-festi dum diversa monati.

"Bloco de Carnaval" Pagú, de Sao-Paulo.

Rio de Janeiro, Sao Paulo ed altra urbi (exemple, Brasília) anke havas populala karnavali en kelka stradi e quarteri. Exemple en São Paulo plu kam 300 blocos de carnaval (lokala grupi sen formala strukturo, qua kontratas kamioni kun fono-buxi e pregas permiso al urbo-domo por interdiktar strado por organizar karnavalo-festi) demandis permiso por organizar karnavalo-festi en 2023 e 2024. Malgre ke multa "blocos de Carnaval", o simple "blocos", pleas samba, altri povas plear altra jenri, inkluzite rock, pop-muziko, elektronikala muziko, edc. Dum recenta yari, fantaziajo-bali en saloni e klubi divenis min populara e mem desaparis, samatempe kam "blocos" populareskis, nome en São Paulo e vicina urbi, nam on pagas nulo por amuzar su en stradi, kontre ke por enirar klubi o saloni ordinare pagesas. Pos dekadar dum kelka yari, dum la pandemio di KOVID-19 desaparis komplete granda travestio-balo konocata kom Gala Gay, qua esis organizita omnayare da Braziliana entraprezisto Chico Recarey, che olima noktala klubo Scala, en Rio de Janeiro.

Olinda e Recife

Danserini di frevo en Olinda, Pernambuco.

Galo da Madrugada en Recife, 2014.

En Olinda e Recife la muzikala ritmo di karnavali esas frevo e maracatu. Pro granda recevo di nacionala e stranjera turisti dum multa yari, anke lia karnavali divenis famoza. La dansoarto di frevo uzas quaz-akrobatala movadi, kun salti e rotaci. Danseri uzas anke koloroza parapluvi dum sua akobatarti.

Recife anke havas la maxim famoza "bloco de Carnaval" di Brazilia: Galo da Madrugada ("hanulo dil auroro"). La simbolo di ca "bloco" esas giganta alegorio pri hanulo, qua omnayare transportesas ed erektesas sur ponto Duarte Coelho, an la centro dil urbo, e restas ibe til la fino di karnavalo. Altra famoza "bloco" dil urbo esas Bacalhau do Batata ("gado de Batata"), qua paradas omnayare dum cindro-merkurdio. Ca "bloco" defilis unesmafoye en 1962, e kreesis da garsono Isaías Pereira da Silva, surnomizita Batata ("Potato"), qua verkis dum Karnavalo e ne povis juar ol. Nun ol akompanesas da frevo-orkestro veninta de Olinda ed esas multe populara, e lua defilo signalas la fino di Karnavalo-festi en Pernambuco.

Salvador, Bahia

Ivete Sangalo en Salvador, 2013

Karnavalo di Salvador, Bahia.

Che urbo Salvador eventas altra famoza karnavalo di Brazilia, qua atraktas multa nacionala ed exterlandala turisti. Ibe la karnavalo havas diferanta ritmi: Axé, Pagode, Samba-Reggae, Lambada (ritmo kun influi de zouk e soca) ed altri, ed ofte singlayare on kreas nova ritmo o danso qua divenas modo en la karnavalo di Salvador. La personi preferas dansar en la stradi e sequar trio elétrico, nome, granda kamioni kun enorma fono-buxi en qui kantisti, muzikisti o muzikala grupi pleas sua fanfari. Le trio elétrico ordinare paradas o stacas en specala stradi inter la quarteri Barra ed Ondina (Circuito Barra-Ondina), od en la quartero Campo Grande.

La karnavalo di Salvador esis ceno por lansar kelka artisti nun populara en tota Brazilia ed exterlando, exemple Daniela Mercury, Ivete Sangalo, Carlinhos Brown, Cláudia Leitte, e bandi Chiclete com Banana, Olodum e Timbalada. En multa kazi, ta artisti kreas sua propra trio elétrico e kantas e dansas por l'asistantaro. Kelka notora internaciona artisti, exemple David Guetta, Will.i.Am, Bob Sinclair e PSY ja vizitis la karnavalo di Salvador.

Ouro Preto e São João del Rei, en Minas Gerais

Che anciena urbo Ouro Preto eventas la maxim tradicionala karnavalo di Minas Gerais. Partoprenanti ordinare esas universitatala studenti qui rezidas en l'urbo e lore repozas pos sua studiadi. Li dansas e kantas en la historiala stradi di Ouro Preto, animata da muzikala bandi qui pleas anciena e tradicionala karnavalo-muzikaji, konocata kom "marchinhas de carnaval".

En São João del Rei, altra ancien urbo kun tradicionala karnavalo, la personi weras maskili e fantaziaji e dansas en la stradi, ed eventas paradi di lokala samba-skoli. Quankam ol ne esas tam richa e famoza kam la karnavalo en Rio de Janeiro, multa turisti prizas la tradicionala karnavali, ube on povas krear sua propra fantaziajo o maskilo o simple dansar werante ordinara vesti e spensar preske nulo por bone amuzar su.

En altra Sud-Amerikana landi

Karnavalo en Gualeguaychú.

Arjentinia

En Gualeguaychú eventas karnavalo kun Afrikal influi e paradi kun alegoriala veturi e dansistini simila a Rio de Janeiro. En l'urbo Corrientes eventas prizentado di murgas, populala muzikala teatro kun propra muzikala jenro qua havis sua origino en Hispania.

Bolivia

Diablada, en Oruro.

En l'urbo Oruro, Bolivia, eventas la Diablada, per qua on honorizas la patrono-santino dil ministi, la Vírgen de Socavon (la Virgino dil Tuneli). Plu kam 50 grupi dansas, kantas e paradas en la stradi, vestizita kom demoni, anjeli, inkao-soldati o Hispana conquistadores. En 2001, UNESCO deklaris la karnavalo di Oruro "Maestroverko de Parolala e Netushebla Homarala Patrimonio".

Kolumbia

Karnavala vetur-platformo en Pasto, Kolumbia.

Quankam Hispani enduktis karnavalo en Kolumbia, la festo subisis censuro da kolonial autoritatozi en la precipua urbi, Cartagena, Bogota e Popayán. Barranquilla ed altr urbeti alonge la fluvio Magdalena prezervis karnavala tradicioni de kolonial epoko til nun. La karnavalo di Bogota rinaskis erste dum la 21ma yarcento.

Uruguay

En Montevideo, Uruguay, eventas paradi di murgas, ma Uruguayana karnavalo havas anke Afrikal influi, nome bantua ed Angolana. Existas du tipi di paradi: Desfile de Carnaval (karnavalo-parado) e Desfile de Llamadas. La muziko en la Desfile de Llamadas recevas la nomo candombe. La karnavalo en Uruguay duras dum 40 dii ed esas la maxim longa karnavalo del mondo.

Peru

L'urbo Cajamarca judikesas kom la chef-urbo di Peruana karnavalo. Lokala habitanti dansas cirkum arboro ornita per rubandi, baloni, frukti, ludili, drinkajo-boteli ed altr artikli, nomizita unhsa, o yunsa.

Karnavalo en Nord-Amerika

Alegoriala veturo en New Orleans.

Usa

La maxim konocata karnavalo di Usa eventas en New Orleans, Louisiana, e konocesas kom Mardi Gras. Ol havas Franca origino. Eventas paradi kun alegoriala veturi, e la partoprenanti dansas en la stradi. Ma la karnavalo di New Orleans ne esas l'unika e ne esas la maxim anciena de Usa: en Mobile, Alabama, karnavalo-festi komencis en 1703, t.e. 15 yari ante ke New Orleans fondesis. Altra karnavali eventas en Tampa, Florida, Biloxi, Mississippi, Saint Louis, Missouri, e plusa urbi. En New York eventas karnavalo en septembro, kun Karibiana origino, dum la Dio dil Laboro en Usa.

Kanada

Bonhomme Carnaval

En Toronto eventas Caribana, karnavalo kun Karibiana origino. Pro klimatala motivi ol eventas en somero, dum l'unesma semano di agosto. To posibligas al partoprenanti werar Karibiana kostumi dum la parado. En Quebec eventas karnavalo dum vintro, ube konstruktesas palaco ek glacio. La "rejulo di karnavalo" en Quebec esas Bonhomme Carnaval, un simpatiinda nivo-homulo qua vivas en la Palaco di Glacio. La karnavalo di Quebec judikesas kom la maxim granda vintro-karnavalo del mondo.

Mexikia

Karnavalo di Huejotzingo.

En Mexikia la festi di karnavalo eventas en diversa urbi. Un ek la maxim anciena esas la karnavalo di Campeche, urbo en la peninsulo di Yukatan qua havas comparsas (grupi di kantisti e dansisti, simile ad Hispaniana karnavalo). En Cozumel la karnavalo celebresas de la 26ma di februaro til la 5ma di marto. En l'urbo Huejotzingo la partoprenanti uzas maskili, fantaziaji, shildi e fusili por prizentar teatrala spektaklo pri la historio dil urbo.

La karnavalo di Mazatlán, Sinaloa, nun judikesas kom un ek la maxim importanta karnavali di Mexikia. On kalkulas ke dum la sundio di karnavalo la paradi atraktas cirkume 600.000 personi por la rival avenuo "Avenida del Mar". Dum la karnavalo brulesas granda pupei di paperopasto nomizita Monigotes, qui ordinare reprezentas politikisti ed altr odiinda personi. Ante lua brulado, monigotes uzesas por dekorar l'urbo.

Karnavalo en Karibiana Maro

Haiti

Maskili por Haitiana karnavalo.

La tradiciono dil karnavalo en Haiti komencis en 1804, pos la nedependo-deklaro. La karnavalo en Port-au-Prince esas un ek la maxim granda en Karibiana Maro ed en Nord-Amerika Plu kam un milion personi amasigas en lua stradi por uzar maskili e fantaziaji o nur dansar. La muzikala ritmi povas esar tradicionala Kompa Meringue, o moderna zouk, techno, hip-hop, reggae od altra stili.

Dominikana Republiko

Karnavalo en Dominikana Republiko.

Karnavalo en Dominikana Republiko eventas dum la monato di februaro quankam en kelka urbi ol povas eventar en marto, dum la Santa Semano od en agosto. La kulmino dil karnavalo eventas omnayare ye la 27ma di februaro, dio di la nedependo di Dominikana Republiko. La maskili e koloroza fantaziaji uzata reprezentas figuri quale la demono Diablo Cojuelo, le Lechones, o la Robalagallina (Haitiana influo). Altra personi maskas su quale indijeni.

Trinidad e Tobago

Danseri en la karnavalo di Trinidad e Tobago.

En Trinidad e Tobago la Karnavalo duras dum du dii ante la cindro-merkurdio. Ol esas un ek la maxim importanta turistal eventi di la lando. Lua muzikala ritmi esas soca e calypso e lua danso havas Afrikal influo. Personi preferas dansar e parad-irar en la stradi, e kelka ek li kovras lia korpi kun fango. Eventas l'elekto di la Monarko dil Calypso, qua recevas automobilo e pekunio kom premio. Hike, la konkursi di fantaziaji ank esas populala.

Jamaika

Karnavalo en Jamaika kreesis en 1989, pro du eventi: la uragano Gilbert l'antea yaro (do multa turisti de Jamaika ne povis irar a Trinidad e Tobago) e l'elekti en 1989. En 1990 la karnavalo di Jamaika (nomizita Bacchanal) divenis oficala. La karnavalo ne koincidas exakte kun l'epoko ante Karesmo, ma eventas de februaro til aprilo, kun paradi en la stradi di Kingston. La muzikala ritmo di Jamaikana karnavalo esas soca.

Barbados

En Barbados karnavalo konocesas kom Crop Over ("fino dil rekolto") ed esas la maxim granda festo di la lando. La tradiciono di Crop Over komencis en 1688, komence por celebrar la fino dil rekolto di sukro-kano. Nun ol havas kantado, danso e muziki pleata per perkut-instrumenti, gitari e violini. La festo komencas en junio e duras til la komenco di agosto.

Karnavalo en Afrika

Angola

Dum la yari 1960a la precipua karnavali di Angola eventis en Luanda e Lobito, portuala urbi. Eventis paradi (corsos) kun vehili dekorita kun alegorii e maskobali en dansosaloni. Kun l'interna milito qua komencis pos la nedependo la festo dekadis, ma pos cesar la interna milito eventis rekupero. Nun, eventas karnavalo-paradi en Luanda, e la stili di dansi e muziki di la grupi povas esar semba, kabetula, kazukuta, rebita e kuduro.

Karnavali en Europa

Belgia

Giganta maskilo pri jok-mentiero en la karnavalo di Maaseik, Belgia, en 2013.

Kelka Belga urbi, exemple Binche, Heist, Aalst, Eupen, Malmedy e Kelmis havas karnavalo-paradi. En Binche, la tradiciono originis dum la 14ma yarcento. La paradi eventas dum tri dii ante la karesmo. La precipua partoprenanti esas la Gilles, personi qui paradas en tradicionala kostumi dum la Grasa Mardio. La karnavali de Aalst e Binche agnoskesis kom Maestroverki de Parolala e Netushebla Homaral Patrimonio.

Germania

Karnavalo en Köln.

En l'urbi Düsseldorf, Köln e Mainz eventas Karneval, festo konocata anke kom "la 5ma sezono" (Fünfte Jahreszeit) qua komencas omnayare ye la 11ma di novembro ye 11:11 kloko, e finas en cindro-merkurdio. Eventas anke paradi kun muzikisti, e multa partoprenanti weras maskili e fantaziaji e dansas en la stradi. Notora en ta karnavalo esas l'alegorii e maskili qui parodias Europana e mondala politikisti. La kulmino di Karneval en ta urbi eventas en lundio ante cindro-merkurdio, e dum Krist-nasko on suspensas la festi.

Anke en Bonn eventas paradi kun veturi kovrata per alegorii e prizentado di dansi. La televiziono prizentas bali qui eventas en saloni dum ta epoko. De novembro dil ta fino di la festo, Germana televizioni ordinare transmisas imaji de la klubi ube eventas la Karnevalsitzung, la festi di karnavalo.

Italia

Veneziana maskili.

En Venezia, Italia, eventas un ek la maxim notora karnavali en Europa ed en la mondo. La maxim anciena registro pri Veniziana karnavalo evas de 1268. Ta karnavalo esas notora pro la bela maskili e fantaziaji werata dal partoprenanti. La manufakturisti di maskili (mascareri) posedis granda prestijo en Veneziana socio, e li havis lua propra 'gildo' (ensemblo di laboristi).

Anke altra Italian urbi, exemple Viareggio, Ivrea, Acireale (en Sicilia) ed altri, havas paradi ed atraktas turisti pro sua karnavali.

Hispania

Grupo di chirigota en Cádiz, Hispania.

Multa urbi sur l'insulo Tenerife, en Kanarii, havas karnavali, ma la karnavalo di Santa Cruz de Tenerife esas la maxim famoza en l'arkipelago. La festo eventas precipue en la stradi, kun multa muziko e parado di murgas, ed eventas l'elekto di "la Rejino di Karnavalo". L'apoteoso dil karnavalo eventas dum la "grasa mardio".

Altra exempli pri urbi en Hispania kun karnavali esas Las Palmas en Gran Kanaria, Cádiz en Andaluzia (kun lua chirigotas - grupi di satirala kantisti, e comparsas - grupi di kantisti e dansisti), e Málaga (kun lua murgas e comparsas).

En multa regioni di Hispania, exemple Barcelona, eventas ceremonio nomizita Entierro de la sardina (sepulto di la sardino) por celebrar la fino dil karnavalo. Ol konsistas en parado qua eventas en Cendra Merkurdio e parodias sepulto. La ceremonio finas kun la brulo di alegorio, ofte l'imajo pri sardino.

Francia

La maxim famoza karnavalo di Francia eventas en Nice, kun grandioza alegoriala veturi. Dum yarcenti, existis en Paris tradicionala karnavalo kun paradi, ma ol obliviesis komplete de 1950 til 1993. En 2007 cirkume 40 mil personi partoprenis la parado di karnavalo en Paris, segun l'organizeri.

Grekia

En Grekia karnavalo konocesas kom Apokriés, qua signifikas "adio a la karno", e la maxim granda festo eventas en Patras, kun maskobali dum tri dii, de venerdio til sundio, ante la "pura lundio", qua markizas la komenco dil karesmo en Ortodoxa kristanismo ed en estala katolikismo.

Portugal

Karnavalo di Sesimbra.

Samba-skolo en Ovar.

Notora en Portugal esas la karnavali di Ovar, Loulé, Nazaré, Sines, Elvas, Madeira e Torres Vedras. Dum recenta yari la karnavalo di Sesimbra similesas Braziliana karnavalo, nome olta di Rio de Janeiro, pro sua fantaziaji e pro havar samba kom sua muziko.

Che urbo Ovar, organizesas karnavalo-festo depos 1952. Omnayare, ol atraktas plu kam 100 mil viziteri, por eventi qui duras dum 1 monato. Tamen, lua preparo komencas monati ante. La precipua eventi esas tri paradi karnavalala, e tale nomizita "magiala nokto". Cirkume 2 mil personi partoprenas en la paradi. Existas 4 samba-skoli en Ovar.