Historio di San-Tome e Principe

San-Tome e Principe restis nehabitata til 1471, kande Portugalana navigisti João de Santarém e Pêro Escobar deskovris li. Insulo San-Tome deskovresis dal Portugalani ye la 21ma di decembro 1471, dio di Santa Tomaso. L'unesma kolonieto establisesis sucese en 1493, da Portugalano Álvaro Caminha, qua recevis ol kom donaco de la krono. Insulo Príncipe deskovresis en 1472, e lua koloniigo komencis en 1500, lor kun individui "nedezirinda" en Portugal, exemple judi. Dum ta epoko komencis kultivo di sukrokano en la fertila suli de origino volkanala.

Por kultivar sukrokano bezonesis multa laboro-povo, e balde komencis importaco di sklavi de Afrikana kontinento. Cirkume la duimo dil 16ma yarcento, l'insuli divenis granda exportaceri di sukro. Tamen, divenis desfacila kontrolar la granda quanto di sklavi, ed eventis revolti en 1590 e 1595. En 1641, Nederlandi kaptis l'insuli, destruktis fabrikerii di sukro, e kontrolis li dum 7 yari. La produktado di sukro komencis dekadar, e dum la sequanta 100 yari l'insuli divenis nur transito-punto por la komerco di sklavi inter Afrika ed Amerika.

Dum la komenco dil 19ma yarcento, du altra kultivi komencis en l'insuli: kafeo e kakao. La richa suli dil insuli faciligesis la kultivo, e rapide establisesis granda plantacerii. Granda entraprezi e richa individui de Portugal qui ne rezidis en l'insuli esis proprietanti di la maxim multa tereni. En 1908, San-Tome divenis la maxim granda produktero di kakao de la mondo, ed ol duras esar la maxim importanta kultivo di la lando.

La sistemo di laboro en la plantacerii esis exhaustiva por la laboristi, qui ofte subisis violento. Malgre ke sklaveso oficale abolisesis en 1876, la koaktiva laborado duris. La situaciono laborala plumaleskis dum l'ekonomiala krizego di 1929, e la nekontenteso kreskis dum la 20ma yarcento til ke eventis serio di sedicii en 1953, qui rezultis centi di laboristi mortinta, en konfronto qua divenis konocata kom "masakro di Batepá". Ante, en 1951, San-Tome e Principe divenis transmara provinco di Portugal.

Dum la fino dil yari 1950a, mikra grupo di Santomeani kreis la "Movado pri Liberigo di San-Tome e Principe" (MLSTP), qua establisis su en Gabon. Dum la milito di Biafra, l'insuli uzesis kom bazo por sendar humanala sokurso a Biafrani. La movado pri nedependo kreskis dum la yari 1960a, e rapide evolucionis pos la revoko di Marcelo Caetano en 1974 en Portugal. En novembro ca yaro, reprezentanti del partiso MLSTP kunvenis kun la nova reprezentanti de la nova guvernerio di Portugal, qua decidabis dissolvar la transmara kolonii.

San-Tome e Principe nedependanteskis de Portugal ye la 12ma di julio 1975. L'unesma prezidanto di la lando esis Manuel Pinto da Costa, qua guvernis unesmafoye til 1991, kande eventis l'unesma demokratial elekto di la lando, e lua opozanto Miguel Trovoada elektesis prezidanto.

Historio di Afrika