Historio di Gabon

Aborijeni de Gabon, 1906.

La historio di Gabon ante l'arivo dil Europani esis poke konocata. Lua unesma habitanti esis pigmei, e pose populi bantu, qui arivis en la regiono cirkume la yaro 1000. Portugalani esis l'unesma Europani qui vizitis la regiono, dum la 15ma yarcento. Lor la litoro di la regiono kontrolesis dal rejio Loango. La nomo "Gabon" originis de Portugalana vorto gabão, signifikante "mantelo", qua esas aproxime la formo dil estuario dil fluvio Komo proxim Libreville.

Francia asumis la stando di protektero di la regiono pos signatar pakti kun lokala chefi en 1839 ed en 1841. Franca explorero Pierre Savorgnan de Brazza arivis en la regiono en 1875 e fondis Franceville. En 1885 Francia oficale okupis la teritorio, ma ne administris ol til 1903.

En 1910 Gabon unionesis ad altra tri teritorii por formacar Franca Equatoral Afrika. En 1922 l'unesma politikala partiso di Gabon, Jeunesse Gabonais, fondesis. Dum la duesma mondomilito, Federiti okupis Gabon, por revokar lora administrado favorebla al rejimo di Vichy.

Standardo di Gabon.

Ye la 15ma di junio 1960, Francia konkordis pri donar nedependo a Gabon, qua nedependanteskis ye la 17ma di agosto sam yaro. Pos la nedependo existis du partisi: Bloc Democratique Gabonais - BDG - komandita dal prezidanto Léon M'ba, ed Union Democratique et Sociale Gabonaise - UDSG - komandita da Jean-Hilaire Aubame, qua divenis Ministro por exteral aferi di la lando. Léon M'ba elektesis prezidanto ed asumis la povo en 1961, kun Omar Bongo Ondimba kom vice-prezidanto.

Omar Bongo.

Pos ke M'ba asumis la povo ilu interdiktis jurnalaro e proskriptis politikala protesti. Kande ilu dissolvis la parlamento en 1964 por institucar guvernerio kun singla partiso, militisti probis ekpulsar lu per stato-stroko, ma pos 24 hori Franca trupi di parafalisti sendesis a Gabon por restitucar la povo a M'ba. Malgre internaciona kondamno, Franci restis proxim la chef-urbo por suportar M'ba. Kande M'ba mortis en 1967 Omar Bongo asumis la povo. En marto 1968 Omar Bongo dissolvis la partiso Bloc Democratique Gabonais, kreis la partiso Parti Démocratique Gabonais - PDG - ed establisis singla-partisa rejimo. Bongo elektesis prezidanto en 1973, rielektesis en 1979, en 1986, en 1993, en 1998 ed en 2005, malgre ke l'opozantaro denuncis fraudi en l'elekti. Lu guvernis til lua morto ye la 8ma di junio 2009. Lua filiulo, Ali Bongo Ondimba, asumis povo ye la 16ma di oktobro sam yaro. Ilu rielektesis en 2016, en elekti koruptita da multa neregulozaji, violaco di homala yuri, aresti, e violenti pos-elekto.