Historio di Ghana

Skulto dal populo Akan de la 16ma o 17ma yarcento.

La nuna litoro di Ghana habitabas de adminime la Bronz-epoko, to esas, 2.000 yari aK. Doplande, la centro e la nordo di la lando habitabas de adminime 3.000 o 4.000 yari aK. L'anciena imperio Ghana o "rejio Ghana" existis en teritorii nun apartenanta a Mauritania e Mali de cirkume la yaro 300 til cirkume la yaro 1200. Segun Berbera historiisto Al Yaqubi, l'imperio Ghana esis un ek la tri maxim bone organizita rejii de la regiono weste de nuna Sudan, esante l'imperio Gao e l'imperio Kanem l'altra du. La rejio Ghana desaparis pro ataki de lua vicini, ma lua famo duris. En 1957, kande la chefi de lora kolonio Ora Rivo serchis nomo por la lando nedependanta, li selektis "Ghana" homaje la rejio, malgre la disto inter la du teritorii.

Mapo di la westala rivo di Afrika, kun la regiono Gui, okupita dal Ashanti.

Portugalani arivis en la regiono en 1470. Li nomizis ol Ora Rivo, nam li trovis ora komerco en la regiono. En 1598, Nederlandani arivis ibe. Dum la 16ma e 17ma yarcenti, populi Akan, qui posible migris de regioni nune kovrata dal dezerto Sahara e de Sahel, establisis su en la regiono e kreis l'imperio Ashanti. Li kaptis sklavi en vicina regioni por pose vendar komence a Portugalani, e pose a Nederlandani e Britaniani. Britaniani okupis bastioni en la regiono depos 1821, ma konfrontis rezisto di la populo ashanti til 1900.

Britaniani introduktis ed expansis kultivi di kafeo e kakao e konstruktis ferovoyi en la regiono, lor konocita kom Ora Rivo. La kolonio exportacis precipue ligno ed oro. La revenui dil exportaci di naturala resursi posibligis krear eduko-sistemo plu bona kam la sistemi de altra regioni di Westal Afrika. L'Afrikana elito qui studiis en ca sistemo developis moyeni e deziri pri luktar por nedependo. Cirkume la yaro 1940, 91.000 pueri studiis en skoli di Ora Rivo.

Flago di Ghana.

Kwame Nkrumah

Ghana nedependanteskis del Unionita Rejio ye la 6ma di marto 1957. Elizabeth la 2ma di Unionita Rejio esis l'unesma statestro pos la nedependo. ye la 1ma di julio 1960, chefo di libereso-movemento Kwame Nkrumah asumis prezidanteso. Nkrumah kreis la movimento Pan-Afrikanismo e helpis fondar l'OUA. Desfortunoze, Kwame Nkrumah ne esis respektita kom chefo en lua lando, ed ye februaro 1966 kande ilu voyajis exterlande, ilu revokesis per stato-stroko. Generalo Joseph Arthur Ankrah asumis la povo til 1969.

En 1981, lora lietnanto Jerry Rawlings asumis la povo, e guvernis kom diktatoro til 1993. En 1992 ilu permisis riorganizo di politikala partisi, fondis partiso National Democratic Congress e ganis prezidantala elekto ta yaro. Il asumis kom elektita prezidanto ye la 7ma di januaro 1993 ed rielektesis en 1997. Ye la 7ma di januaro 2001 John Agyekum Kufuor sucedis lu. Dum lua guvernisteso, Kufour stimulis developo e modernigo dil agrokultivo, dil entraprezi, di sociala protektado e di la substrukturo.

John Atta Mills

Kufuor guvernis til la 7ma di januaro 2009, kande l'elektita prezidanto John Atta Mills asumis la povo. Atta Mills guvernis til lua morto ye la 24ma di julio 2012, kande la viceprezidanto John Dramani Mahama asumis la povo. Dramani Mahama vinkis la prezidantal elekto en decembro de la sam yaro e guvernis til la 7ma di januaro 2017, kande lua opozanto, Nana Akufo-Addo, asumis pos vinkir l'elekti eventinta en decembro 2016.