Historio di Zambia
La teritorio di la nuna Zambia habitabis da anciena hominidi, nun nomizita Homo rhodesiensis, cirkume 200 mil yari ante nun, quale montras kranio trovita en 1921 an regiono Kabwe.[1] Proxim aquofalo Kalambo trovesis restaji pri homala kampado de plu kam36 mil yari ante nun.
La nuna Zambia habitesis da populi Khoisan til cirkume la yaro 300, kande populi bantua komencis ekmigrar vers la regiono[2]. Populi Tonga e Nkoya, etniale bantua, arivis a la regiono dum la 12ma e la 13ma yarcenti.
L'unesma Europano qua arivis en la regiono esis Portugalano Francisco de Lacerda, dum la fino dil 18ma yarcento. Lacerda komandis expediciono qua iris de Mozambik til la regiono Kazembe, en nuna Zambia. Ilu probis trairar la sudo di Afrika, ma mortis ante finar ol. Lua amiko Francisco Pinto finis l'expediciono. En 1796 la komercisto Manuel Caetano Pereira , ed en 1798 l'explorero Francisco de Lacerda atingis la regiono Tete, Mozambik. Li probis establisar komercala voyo inter Angola e Mozambik.
En 1855, Angla explorero David Livingstone deskovris la granda katarakti dil fluvio Zambezi, e nominis ol Victoria Falls (aquofalo Viktoria). En 1888, Cecil Rhodes proklamis la regiono parto di Britanian imperio.
Til 1964 Zambia nomesis Nordala Rodezia. Ol divenis nedependanta de Unionita Rejio ye la 24ma di oktobro 1964. L'unesma prezidanto esis Kenneth Kaunda. Dum la sequanta yardeko, Kaunda komence suportis UNITA en Angola[3], l'Uniono di Afrikana Populi (Angle: ZAPU) en Zimbabwe, l'ANK en Sudafrika e la SWAPO en Namibia. La guvernerio di Kaunda anke mantenis forta diplomacala relati kun Sovietia e kun la rejimo di Saddam Hussein en Irak.
La konflikto kun Rodezia rezultis en la klozado di la frontiero en 1973 e boikoto en la furniso di energio. Tamen, la mashinaro por produktar elektro en l'aquobarilo Kariba duris funcionar. La konstrukturo di ferovoyo til la portuo di Dar es Salaam en Tanzania kun la helpo di la Popul-Republiko Chinia helpis diminutar la dependo de Rodezia.
Dum la fino dil yari 1970a, Portugalana kolonii en Afrika ja esis nedependanta, Rodeziana rejimo finis e Rodezia transformesis en Zimbabwe, tamen la problemi di Zambia duris. Interna militi en Angola e Mozambik produktis granda nombro di refujanti ed enduktis serioza problemi en la sistemo di transporto.
En junio 1990 komencis rebelesi kontre guvernerio di Kaunda. Multa manifesteri mortigesis kande la guvernerio probis kontrolar la protesti. En 1991 Kaunda aceptis riinstitucar plurpartisala demokratio. Frederick Chiluba elektesis prezidanto ed asumis povo ye la 2ma di novembro 1991. En 1996 ilu rielektesis e guvernis til 2001.
Dum la yari 2000a, l'ekonomio stabileskis, l'inflaciono atingis singla cifro en 2006 e 2007, internaciona komerco kreskis e la procento di interesti diminutis. Depos 2011, Zambia guvernesis da Michael Sata, til ke lu mortis ye la 28ma di oktobro 2014. Ilua sucedanto esis viceprezidanto Guy Scott, qua guvernis til 2015. Ta yaro elektesis Edgar Lungu, qua guvernis la lando til 2021.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ http://www.nhm.ac.uk/nature-online/collections-at-the-museum/museum-treasures/broken-hill-skull/index.html
- ↑ shaping the Society Christianity and Culiture: Special Reference to the African Culture of Buganda Publikigita da Author House. Dato di publikigo: 2012.
- ↑ Zambia’s Support for Liberation Movements; 1964-1979 - URL vidita ye 28ma di julio 2017.
|
|
| Aljeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Centrafrika | Chad | Demokratial Republiko Kongo | Djibuti | Egiptia | Equatorala Guinea | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Ivora Rivo | Kabo Verda | Kamerun | Kenia | Komori | Kongo | Lesotho | Liberia | Libia | Madagaskar | Malawi | Mali | Maroko | Maurico | Mauritania | Mozambik | Namibia | Nigeria | Nijer | Ruanda | San-Tome e Principe | Senegal | Sierra Leone | Seycheli | Somalia | Sudafrika | Sudan | Sud-Sudan | Tanzania | Tunizia | Togo | Uganda | Zambia | Zimbabwe | |