Historio di Ivora Rivo

Prehistoriala petr-objekto trovita norde de Ivora Rivo.

Homi ja habitis la nuna Ivora Rivo de la fino la di Paleolitiko o komenco di Neolitiko. Ne esas posibla establisar precize l'exakta komenco di homala habitado en la regiono, nam homala restaji ne prezervesas bone en humida klimato. Tamen, restaji di utensili (polisita hakili e restaji di koqui e peskado) montras ke homi habitis la regiono cirkume 15 mil o 10 mil yari ante nun. Inter la populi qui arivis a la regiono ante la 16ma yarcento esis le Ehotilé, le Kotrowou, le Zéhiri, le Ega, e le Diès.

Berbera populi habitis la regiono dum Romana epoko, e komercala karavani trairis Sahara por komercar oro, salo, sklavi ed altra vari. Timbuktu, Gao e Djenné, en la nuna Mali, divenis la precipua urbi por trans-Sahara komerco. Islamo arivis en la regiono tra la komercala itinerarii, e pos la 11ma yarcento ol atingis la nordo di la nuna Ivora Rivo.

Kin importanta rejii existis en la nuna Ivora Rivo ante l'arivo dil Europani. La rejio Gyaaman establisesis dal populo Akan, cirkume 1450, e duris til 1895.

L'unesma Europani qui arivis en la regiono esis Portugalani, en 1460. Li nomizis la nomo Costa do Marfim, signifikante "Rivo di Ivoro" o "Ivora Rivo".

L'imperio Ashanti aparis en la regiono inter 1670 e 1701, e duris til 1902, ed okupis parti ek la nuna Ghana, Ivora Rivo e Togo. Lua unesma suvereno esis Osei Kofi Tutu la 1ma. Ilu konquestis lora rejio Denkyira, obteninta aceso a la gulfo di Guinea, ed establisis komerco kun Europani, nome Nederlandani. En 1637, Franci establisis misiono katolika en Assinie, proxim la nuna frontiero kun Ghana. Tamen, kombinita explorado di regioni doplanda komencis erste dum la komenco dil 19ma yarcento.

Inter 1843 e 1844, Franca admiralo Louis Edouard Bouët-Willaumez signatis pakto kun la suvereni di Grand-Bassam ed Assinie. Francia establisis kolonio en la regiono kun chef-urbo en Grand-Bassam, e stimulis agrokultivo e komerco de kafeo, kakao, banano e la produktado di oleo di palmieri. Ivora Rivo divenis Franca kolonio en 1893. Ante, pakti kun Liberia en 1892 e kun Unionita Rejio en 1893 establisis la frontieri di la kolonio.

La lokala habitantaro ne aceptis Franca dominaco pacoze. Samori Ture, fondinto dil imperio Wassoulou, kombatis kontre Franci de 1882 til esar kaptita en 1898. En 1900, eventis revolto kontre imposti kreita por mantenar la Franca kolonio. En 1905, Francia abolisis sklaveso en ca regiono.

Dum l'unesma mondomilito, Ivorana soldati kombatis en Francia kontre Germani. Cirkume 150.000 viri mortis en la milito. Dum la duesma mondomilito, Francia di Vichy kontrolis la regiono til 1942, kande Britaniani invadis la kolonio e transferis povo a Franca provizora guvernerio, administrita da Charles de Gaulle.

Ivora Rivo divenis nedependanta de Francia ye la 7ma di agosto 1960. Félix Houphouët-Boigny esis lua unesma prezidanto, e guvernis til lua morto. Tamen, l'unesma elekti kun plura partisi eventis erste en oktobro 1990, vinkita da Houphouët-Boigny.

Houphouët-Boigny mortis ye la 7ma di decembro 1993, e sucedesis da Henri Konan Bédié, qua lor esis la prezidanto dil parlamento. Bédié revokesis per stato-stroko ye la 24ma di oktobro 1999, komandita dal generalo Robert Guéï.

En 2002 komencis interna milito en la lando. En 2010 eventis konflikti pos lora prezidantal elekto, vinkita da Alassane Ouattara en duesma votado, e judikata kom fraudoza. L'interna konflikti koaktis cirkume 250.000 personi fugar vers altra landi. En 2015, Alassane Ouattara itere vinkis la prezidantal elekto. Ilu decidis modifikar lua ministerio ye la 6ma di januaro 2016. Ouattara esforcis pri obtenar nacionala rikonciliado e por skribar nova konstituco por la lando.

Historio di Afrika