Zimbabwe
| Zimbabwe | ||
| Republic of Zimbabwe | ||
|
| |
| Standardo di Zimbabwe | Blazono di Zimbabwe | |
| Nacionala himno: | ||
| Kalibusiswe Ilizwe leZimbabwe (en Ndebele) Simudzai Mureza wedu WeZimbabwe (en Shona) | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Harare | |
| · Habitanti: | 1 600 000 (2006) | |
| Precipua urbo: | Harare | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Angla | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Emmerson Mnangagwa | |
Surfaco: (60ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 390 580 km² | |
| · Aquo: | 1 % | |
Habitanti: (73ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 16 150 362 (2016) | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Dolaro di Usa, Rand, ed altri | |
| Veho-latero: | sinistre | |
| ISO: | ZW
| |
ZWE
| ||
716
| ||
| Reto-domeno: | .zw* | |
| Precipua religio: | kristanismo (67,5%) | |
Zimbabwe esas lando jacanta an sudestal Afrika. Ol havas kom vicini Zambia norde, Mozambik nord-este ed este, Sudafrika sude, Botswana sud-weste e Namibia weste.
Bazala fakti pri Zimbabwe.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Historio di Zimbabwe |
Arkeologial restaji montras ke Zimbabwe habitesas de adminime 100 mil yari ante nun. La maxim anciena populo konocita esis le San, qui produktis pikturi en kaverni. L'unesma habitanti qui parolis bantua lingui arivis cirkume 2.000 yari ante nun, dum la Bantua expanso tra Afrika.[1][2]
En 1888 Cecil Rhodes recevis de Lobengula, rejulo dil populo Ndebele, la yuro por minar. Pos kelka yari, Britaniani fondis kolonio, qua recevis nomo Rodesia.
En 1965 Ian Smith proklamis Zimbabwe nedependanta de Unionita Rejio sub la nomo Rodesia ed instalis apartheid-rejimo. Interna milito kontre apartheid komencis. Lor la fino di la milito, la nedependo di Zimbabwe agnoskesis en 1980.
En 2000 la guvernerio komencis distributar a negri tereni qui apartenis a blanki.
Politiko[redaktar | redaktar fonto]
Zimbabwe esas republiko kun prezidantala sistemo. La mi-prezidantala sistemo abolisesis kande nova konstituco adoptesis en 2013, pos plebicito. La prezidanto esas ambe chefo di stato e chefo di guvernerio di la lando e, segun la nova konstituco, lu elektesas dal populo por 5 yari, e povas rielektesar unfoye por la sequanta periodo. De la 24ma di novembro 2017, esas Emmerson Mnangagwa. La partiso Zimbabwe African National Union - Patriotic Front, konocata kom ZANU-PF, dominacas la politiko di Zimbabwe de la nedependo.
En 1990 l'opozanta partiso Zimbabwe Unity Movement - ZUM - recevis nur 20% de la voti. En 1995 preske la tota opozantaro boikotis l'elekto, e ZANU ganis preske omna plasi en la parlamento. En 2000 l'opozantaro decidis itere partoprenar l'elekto e ganis 57 plasi, nur 5 minuse kam ZANU.[3]
La legifala povo konsistas ek l'Asemblitaro (House of Assembly) qua havas 210 membri qui elektesas direte dal populo por admaxime 5 yari. En 2013 Zimbabwe rikreis la Senato, pos konstitucala reformi aprobita en 2005. La Senato nun havas 93 membri.
La maxim alta instanci di la judiciala povo esas la Chef-judiciisto e la Supera Korto di Zimbabwe. Li indikesas dal prezidanto, segun konsilo da Komisitato pri Servadi Judiciala. La konstituco havas deklaro di yuri qui protekas homala yuri.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
La teritorio di Zimbabwe jacas inter latitudi 15° e 23° S e longitudi 25° e 34° E. Granda parto de la lando konsistas ek platajo centrala kun altitudi inter 1200 e 1600 metri, qua trairas la lando nordweste a sudweste. La maxim alta monto di la lando esas Nyangani, alta de 2592 metri. La maxim basa punto di la lando - alta de 162 metri - jacas che kunflueyo di riveri Runde e Save.
Lua klimato esas tropikala, e la pluvoza sezono eventas del fino di oktobro til marto. L'altitudo influas la klimato. La mezvalora temperaturi esas 21.1°C en januaro e 15.6°C en julio. Omnayare la mezvalora pluvo-quanto esas 890 mm e 610 mm sur basa tereni.
L'aquofalo Viktoria (Victoria Falls) esas importanta turistal atraktivo che fluvio Zambezi, la precipua fluvio di la lando. Sude, fluvio Limpopo separas Zimbabwe de Sudafrika.
Ekonomio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Ekonomio di Zimbabwe |
L'exportaco di minerali - inkluzite oro, agrokultivo (precipue maizo, soyo e tabako) e turismo esas la precipua fonti di extera revenui di Zimbabwe. La diamanto-feldo en Marange, deskovrita en 2006, judikesas kom un de la precipua deskovraji di diamanti en plu kam un yarcento.[4]
La lando ne uzas propra moneto depos aprilo 2009. Vicee, Dolaro di Usa, Sudafrikana rand, Chiniana yuan ed altri uzesas.
Demografio[redaktar | redaktar fonto]
Zimbabwe havas 12.97 milion habitanti. Segun la Mondal Organizuro pri Saneso dil Unionita Nacioni, la mezvalora viv-esperajo por la viri esis 56 yari, e por la mulieri esis 60 yari en 2012. La demografio di Zimbabwe afektesis pro la granda morto-quanto produktata da AIDS.
Cirkume 85% de la habitantaro esas kristani, e 62% asistas religiala oficii.[5] La precipua eklezii esas l'Anglikana, Katolika, Adventisti de la 7ma Dio[6] e Metodista.
Kulturo[redaktar | redaktar fonto]
La populala musik-ritmi di Zimbabwe esas chimurenga (nacionala muziko), rumba, salsa, soukous e rock and roll.
Referi[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ Pre-colonial history of SA - URL vidita ye 17ma di julio 2016.
- ↑ Zimbabwe - URL vidita ye 19ma di januaro 2019.
- ↑ Frankel, Matthew. "Myanmar Boycott is Misguided", The Brookings Institution, 26ma di mayo 2010.
- ↑ "Diamond company in trouble with Harare MPs", Independent Online,South Africa 2 February 2010.
- ↑ MSN Encarta - Dato di publikigo: 31ma di oktobro 2007. URL vidita ye 13ma di novembro 2007.
- ↑ Zimbabwe - URL vidita ye 22ma di januaro 2008.
| Nedependanta stati en Afrika |
| Aljeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Centrafrika | Chad | Demokratial Republiko Kongo | Djibuti | Egiptia | Equatorala Guinea | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Ivora Rivo | Kabo Verda | Kamerun | Kenia | Komori | Kongo | Lesotho | Liberia | Libia | Madagaskar | Malawi | Mali | Maroko | Maurico | Mauritania | Mozambik | Namibia | Nigeria | Nijer | Ruanda | Sao Tome e Principe | Senegal | Sierra Leone | Seycheli | Somalia | Sudafrika | Sudan | Sud-Sudan | Tanzania | Tunizia | Togo | Uganda | Zambia | Zimbabwe |
| Nesuverena teritorii |
| Ceuta | Kanarii | Madeira | Melilla | Ocidental Sahara | Mayotte | Reunion | Sokotra |
| Nedependo ne agnoskata |
| Somalilando | Puntlando |