Sud-Sudan
| Sud-Sudan | ||
| Southern Sudan جنوب السودان | ||
|
| |
| Standardo di Sud-Sudan | Blazono di Sud-Sudan | |
| Nacionala himno: | ||
| netrovebla | ||
.svg)
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Juba | |
| · Habitanti: | 250 000 (2008) | |
| Precipua urbo: | Juba | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Angla | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Salva Kiir Mayardit | |
| · Totala: | 619 745 km² | |
| · Totala: | 10 975 927[1] (2018) | |
| · Denseso di habitantaro: | 13,33 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Pundo di Sud-Sudan | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | SS
| |
SSD
| ||
728
| ||
| Reto-domeno: | .ss* | |
Sud-Sudan esas nedependanta lando en Afrika, qua konsistas ek 10 de la 26 ex-federala stati de Sudan. Lu havas kom vicini Sudan norde, Eritrea ed Etiopia este, Kenia, Uganda e Demokratial Republiko Kongo sude, e Centrafrika sud-weste.
Ye la 9ma di januaro 2011 la habitantaro di Sud-Sudan decidis pri la nedependo di la regiono per plebicito.
Bazala fakti pri Sud-Sudan.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Historio di Sud-Sudan |
Nilotika populi, exemple le Dinka, komencis habitar la nuna Sud-Sudan kelkatempe ante 10ma yarcento.
Pos longa interna milito, en 2005 Sud-Sudan recevis autonomeso e la yuro por facar plebicito pri lua nedependo sis yari pose, en 2011. Ye la 9ma di januaro 2011 eventis la plebicito ed ye la 9ma di julio sam yaro, la lando formale deklaris nedependo de Sudan.
En decembro 2013, komencis konflikto inter la prezidanto Kiir e la ex-deputato Riek Machar. La prezidanto akuzis Machar pri projetar stato-stroko.[2].
Politiko[redaktar | redaktar fonto]
.jpg)
Ye la 7ma di julio 2011 la legifal asemblajo di Sud-Sudan ratifikis la konstituco di la lando, qua signatesis da la prezidanto ye la 9ma di julio sam yaro, la dio di la nedependo. Ica konstituco remplasis la provizora konstituco di Sudala Sudan, de 2005. La nuna konstituco establisas prezidantala sistemo, en ke la prezidanto esas la chefo di stato, chefo di guvernerio e chefo di armeala forci. La nuna prezidanto di Sud-Sudan esas Salva Kiir Mayardit. La dominacanta politikal organizuro esas SPLA/M.
La legifala povo di Sud-Sudan formacesas per la Nacionala Parlamento, qua kompozesas per l'Asemblajo Legifala Nacionala, kun 170 membri, e per la Konsilistaro di la Stati, kun 50 membri.
La judiciala povo konsistas ek la Supra Korto, la Korti di Apelo, l'alta Korti, e lokale ek komtiala korti.
Existas frontierala konflikto kun Sudan pri la kontrolo di la regiono Sud-Kordofan, richa en petrolo.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
Sud-Sudan jacas inter la latitudi 3°N e 13°N. Ol kovresas da tropikala foresto, marshlandi e savani.
La precipua riveri di la lando esas Nilo Blanka, o Baḥr al-Jabal (Arabe: , بحر الجبل), signifikanta "fluvio de la monto"; e la rivero Bahr el Ghazal, longa de 716 km, qua debushas an Blanka Nilo. La Nilo Blanka fluas desude adnorde, trairanta Juba.
La dominacanta klimato di Sud-Sudan esas tropikala kun du sezoni: pluvoza de mayo til oktobro (tamen, la pluvi povas komencar en aprilo e finar en novembro). Ordinare, la maxim pluvoza monato esas mayo.
Sude de la lando jacas la Nacionala Parko Bandingilo, qua prezervas la duesma maxim granda quanto di sovaja vivo de Afrika.
Ekonomio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Ekonomio di Sud-Sudan |
La longa milito domajis severe l'ekonomio di Sud-Sudan, nome agrokultivo, qua ankore subisas la konsequi de la konflikto.
Ante la nedependo, cirkume 85% de la petrolo produktita en Sudan venis de la regiono. La revenui kun l'exportaci di petrolo reprezentas 98% de omna revenui di Sud-Sudan.
Demografio[redaktar | redaktar fonto]
.jpg)
Segun statistiki de The World Factbook por 2020, Sud-Sudan havis 10 561 244 habitanti. La maxim multa (35,8%) esas Dinka. Le Nuer esas 15,6%, ed altra etnii esas Shilluk (Chollo), Azande, Bari, Kakwa, Kuku, Murle, Mandari, Didinga, Ndogo, Bviri, Lndi, Anuak, Bongo, Lango, Dungotona, Acholi, Baka e Ferti.[3] Plu kam 200 etnii habitas en la lando.
L'oficala linguo di la lando esas Angla. Araba, inkluzite la varianto Sudanana, e la lingui Dinka, Nuer, Bari, Zande e Shilluk anke parolesas.[3]
La precipua religii praktikata esas animismo, kristanismo ed islamo. Tamen, ne existas informi pri la quanto di adepti.[3]
Kulturo[redaktar | redaktar fonto]
Pro la multa yari di konflikti, multa Sud-Sudanani fugis a vicina landi, nome Etiopia, Kenia ed Uganda, ube li lernis lokala lingui e kulturi. La cetera qui restis en la lando o fugis a Sudan ed Egiptia lernis l'Araba ed asimilis Araba kulturo. La maxim multa Sud-Sudanani prizas lia tribuala orignio e tribuala kulturi e dialekti, mem exilita en diasporo.
La tradicionala muziko di Sud-Sudan esas variata, pro lua multa aborijena populi. Exemple, la muziko di le Dinka inkluzas multe prizata poezio, kontre ke la muziko di le Azande rakontas historii e legendi. Nun, multa populara kantisti kantas uzas l'Angla, Swahilia, Juba-Araba, lua lokala lingui, o mixuro di omni. Populara artisti, exemple Barbz, Yaba Angelosi, e De Peace Child kantas Afro-beat, R&B e zouk; Dynamq esas notora kompozisto di reggae Yaba Angelosi, Sud-Sudanano qua ekmigris ad Usa, kantas Afro-pop; ed Emmanuel Kembe kantas folk, Afro-beat e reggae. Emmanuel Jal esas hip hop artisto qua obtenis kelka internaciona suceso.
Referi[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ World Population Prospects: The 2017 Revision. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. URL vidita ye la 10ma di septembro 2017.
- ↑ Kulish, Nicholas (9ma di januaro 2014). New Estimate Sharply Raises Death Toll in South Sudan. The New York Times. URL vidita ye la 2ma di februaro 2014.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Africa::South Sudan - The World Factbook. CIA. URL vidita ye la 13ma di mayo 2020.
| Nedependanta stati en Afrika |
| Aljeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Centrafrika | Chad | Demokratial Republiko Kongo | Djibuti | Egiptia | Equatorala Guinea | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Ivora Rivo | Kabo Verda | Kamerun | Kenia | Komori | Kongo | Lesotho | Liberia | Libia | Madagaskar | Malawi | Mali | Maroko | Maurico | Mauritania | Mozambik | Namibia | Nigeria | Nijer | Ruanda | Sao Tome e Principe | Senegal | Sierra Leone | Seycheli | Somalia | Sudafrika | Sudan | Sud-Sudan | Tanzania | Tunizia | Togo | Uganda | Zambia | Zimbabwe |
| Nesuverena teritorii |
| Ceuta | Kanarii | Madeira | Melilla | Ocidental Sahara | Mayotte | Reunion | Sokotra |
| Nedependo ne agnoskata |
| Somalilando | Puntlando |