Suda regiono (Brazilia): Diferi inter la revizi
m di ->de |
m r2.6.5) (roboto adjuntas: eml:Sul do Brasil |
||
| Lineo 146: | Lineo 146: | ||
[[ca:Regió Sud del Brasil]] |
[[ca:Regió Sud del Brasil]] |
||
[[da:Sul (region)]] |
[[da:Sul (region)]] |
||
[[eml:Sul do Brasil]] |
|||
[[en:South Region, Brazil]] |
[[en:South Region, Brazil]] |
||
[[es:Región Sur de Brasil]] |
[[es:Región Sur de Brasil]] |
||
Versiono ye 12:01, 8 feb. 2013
Suda regiono di Brazilia (en Portugalana Região Sul do Brasil) esas geografiala regiono di Brazilia kompozata da 3 stati: Paraná, Santa Catarina e Rio Grande do Sul. Ol havas 576.409,6 km² di totala surfaco, qua reprezentas cirkum 7% di totala surfaco di lando, ed esas la 3ma maxim populoza regiono di lando, kun 27 384 815 lojanti segun la kontado 2010[1]. Ol havas la maxim granda IHD di Brazilia - 0,831 - e preske 95% di lua habitantaro savas lektar e skribar.
Ta subdividuro - Suda regiono - nek politikala nek administrala, nur havas geografiala signifiko. Lua 3 stati generale havas simila peizaji ed ekonomii.
Historio
Lua unesma habitanti esis indijeni, specale Guarani, kaingang e charrua. Dum 16ma yarcento til fino di 18ma yarcento la regiono, en suda bordero de Portugalana e Hispaniana teritorii, esis objekto di disputo, por limito inter la du teritorii ne esar klara. Portugalani komencis koloniigar litoro, e fondis l'urbo di Laguna ye 1676. Hispaniani koloniigis mar-fora, e pos 1682 Hispaniana jezuiti fondis la "sep urbeti di misioni" en nuna Rio Grande do Sul. Dum la 16ma e 17ma yarcenti bandeirantes (Braziliana e Portugalana pionira exploreri) eniris la regiono por kaptar indijeni por uzar kom sklavi, kontre la volunto di jezuiti.
Ye 1750 Madrid-kontrato agnoskis kom Portugalana teritorii de nuna Rio Grande do Sul e granda parto de nuna Santa Catarina, ed ye 1759 Markezo de Pombal imperis ke jezuiti abandonis Portugalana teritorii. Ye 1807 esis kreita la kapitenio di Rio Grande do Sul. Ye 1811 Portugalana e Braziliana trupi okupis nuna Uruguay, qua divenis Cisplatina provinco. Ye 1824, du yari pos la nedependeso di Brazilia, on komencis arivar en Rio Grande do Sul l'unesma enmigranti, de Germania.
De 1825 til 1828 okuris milito por la nedependeso di Cisplatina provinco, nune Uruguay. Ye 20 di februaro 1827 en Ituzaingó-batalio, cirkum nuna urbo di Santa Maria en Rio Grande do Sul, Arjentiniana ed Uruguayana trupi vinkis Braziliani. Ye 27 di agosto 1828 Brazilia agnoskis la nedependeso di Uruguay.
De 20 di septembro 1835 til 1845 okuris Farrapos milito en la provinco di Rio Grande do Sul. La provinco atemptis divenar nedependanta, e luktis kontre l'absenteso di autonomio de Braziliana provinci. Revolucioneri havis la helpo de Giuseppe Garibaldi e havis kom un di lua chefi Bento Gonçalves da Silva, qua divenis l'unesma prezidanto di Rio Grande do Sul. Li vinkis kelka batalii e helpis fondar "Juliana republiko" en Santa Catarina, di kurta durado. Pos kelka decidiganta vinki de imperiali, ye 1 di marto 1845 paco-pakto signatabas.
De 1864 til 1870 okuris Triopla Alianco milito, pos Paraguay atakar Rio Grande do Sul pos krucumar Arjentiniana provinco di Misiones. Uruguay ed Arjentinia luktis alonge Brazilia kontre Paraguay. Ye 18 di septembro 1865 Paraguayani kapitulacis en Uruguaiana ed abandonis la regiono, ma milito lastis en Paraguayana teritorio til la morto di diktatoro Francisco Solano López.
Dum 19ma yarcento l'eniro di Europana enmigranti, specale Italiani e Germaniani, ma anke mikra grupi di Poloniani, Rusi ed altra kontinuis. Italiani fondis urbi kom Bento Gonçalves e Garibaldi, e Germaniani fondis urbi kom Canela e Gramado en montala regiono konocata kom Serra Gaúcha. Dum komenco di 20ma yarcento lasta frontierala limito kun Arjentinia esis establisita kun la helpo di Usana prezidanto Grover Cleveland. Lasta regiono koloniigata en sudo di Brazilia esis la nordo e westo di Paraná, dum 1930a e 1940a yari, kun l'expando di producajo di kafeo. Altra populi ne-Europana, kom Japoniani ed Arabiani, alonge filii de enmigranti e Braziliani de altra stati, koloniigis ta regiono. En 1970a yari kun l'ecesanta subdividuro di tereni por heredajo, kun l'exhausteso di suli en kelka regioni di Rio Grande do Sul e kun l'inundado di tereni por konstruktar Itaipu hidrobarilo on okuris ekmigro di habitanti de Rio Grande do Sul e Paraná vers altra regioni, kom Centro-westala regiono di Brazilia o vers Paraguay (l'origino di nomizita brasiguaios).
Populo
Konsiderinda parto di la populo dil sudo di Brazilia decendas de Europani qua ekmigris vers la regiono, specale Italiani en la tri stati e Germaniani en Santa Catarina e Rio Grande do Sul. Ta enmigranti fondis urbi kom Caxias do Sul, Bento Gonçalves e Garibaldi (Italiani), e Gramado, Canela e Nova Petrópolis (Germaniani). Altra importanta Europana ekmigranti esis Ukrainiani en Paraná, Acoriani en Florianópolis ed en Rio Grande do Sul, e mikra grupi di Rusi e Poloniani. En frontierala urbi kom Foz do Iguaçu, Uruguaiana e Chuí on existas personi de Mez-Oriento e de anciena Otoman imperio, specale Siriani, Libanani ed Armeniani. Japoniani koloniigis nordo di Paraná por kultivar kafeo. Recente, Chiniani, de kontinento e de Taiwan, establisis su en frontieri kun Paraguay, Arjentinia ed Uruguay por komercar.
Gaucho dezignas en Portugalana l'habitanto di Rio Grande do Sul, ma anke nomezas l'habitanto di Pampa en Brazilia, Uruguay ed Arjentinia, generale mestico de blanki (Portugalani, Hispaniani) kun kelka Afrikana ed indijena sango (de rasi charrua e guarani). On anke existas mikra grupi di decendanti de Afrikani en la tri stati, e di pura indijeni de rasi Guarani e Kaingang en Rio Grande do Sul e Paraná. On anke existas personi de altra regioni di Brazilia.
Geografio
_1988b.jpg)
Granda parto di la regiono jacas sub Tropiko di Kaprikorno. Nur la nordo di Paraná jacas super ta lineo. La klimato esas subtropikala kun 4 sezoni. Dum vintro on povas nivar en alta monti de la regiono, en la stati di Santa Catarina e Rio Grande do Sul. La varma temperaturi dum somero atraktas Arjentiniana, Uruguayana e Paraguayana turisti por la litoro di Santa Catarina e Rio Grande do Sul.
Vejetantaro
En litoro restas apene mikra boski di Mata Atlântica, tropikala foresto qua kovris regioni proxim Braziliana litoro de Rio Grande do Norte til Rio Grande do Sul, e weste til la regiono di Foz do Iguaçu. En regioni plu alta, on existis boski di araucária, endemika Braziliana konifero.
En westo e sudo di Rio Grande do Sul okuras la vejetantaro di Pampa, formata da gramini, qua servas kom naturala pastureyo. En sud-esto di Rio Grande do Sul, proxim la frontiero kun Uruguay, on okuras la mixuro di gramini kun inundebla vejetantaro, plaji e marshi en la regiono konocata kom Banhado do Taim, inter l'urbi di Santa Vitória do Palmar e Rio Grande. Mar-fora la tri stati on lastas poka originala vejetantaro, remplasita en multa regioni da agrokultivi.
Ekonomio
Suda regiono esas la duesma richa regiono di Brazilia, e reprezentis 18,6% di Braziliana KLP ye 2003. Ol havas importanta industrio, agrokultivo e servadi.
- Agrokultivo
La tri stati, specale Paraná, esas granda exportaceri di soyo, e Rio Grande do Sul produktas parto dil frumento konsumata en Brazilia. Santa Catarina e Rio Grande do Sul produktas granda parto di pomo e piro konsumata en Brazilia. La nordo di Paraná anke produktas kotono, sukrokano, oranjo, frumento e kafeo. En Rio Grande do Sul on produktas maizo, fazeolo, terpomo, manioko, kafeo, rizo en inundebla regioni, ed anke frumento. Mateo povas esar extraktata o kultivata.
- Edukado
La tri stati kreas porki por alimentar interna ed exterlanda merkati. Cirkum 18% di Braziliana trupi di boviari e 60% di mutoni esas kreata en naturala pastureyi de Rio Grande do Sul. La regiono esas la duesma granda produktero di lakto en Brazilia.
- Extraktado
Ligno e mateo en foresti. Peskado en litoro di tri stati (la regiono esas responsebla por 25% di totala peskado produktata en Brazilia, specale sardino, kreveti, edc. Karbono, kaolino e argilo en kontinento, e petrolo en la maro.
- Industrio
Lakto-industrio; transformo di karno; transformo di ligno; moblo, celulozo; automobili en metropolala regioni di Curitiba e Porto Alegre; petrokemio, ledro e shui en metropolala regiono di Porto Alegre; vino en Rio Grande do Sul, sigareto en Santa Cruz do Sul (Rio Grande do Sul), transformo di agrokultivala produkti, stofi.
- Transporto
Suda regiono havas bona neto di transporti qua unionas ol kun altra Braziliana regioni e kun vicina landi di Mercosur ed altra landi. La portuo di Paranaguá esas la precipua exportacero di grani di Brazilia, specale soyo. Altra importanta portui esas Porto Alegre e Rio Grande (Rio Grande do Sul), ed Imbituba, Laguna, Itajaí e São Francisco do Sul, en Santa Catarina. L'aeroportui di Curitiba, Porto Alegre e Foz do Iguaçu, la precipua di la regiono, recevas internaciona aviacadi.
- Turismo
La regiono esas importanta destino por Braziliana turisti por lua peizaji, specale la regiono di Serra Gaúcha, katarakti di Iguazú, la plaji di Florianópolis, Balneário Camboriú, Barra Velha e Torres, la regiono di jezuita misioni, la Valo di Itajaí, la Nacionala parko di Aparados da Serra, e l'urbi di São Joaquim ed Urubici, ube povas okurar nivo dum vintro. La regiono anke recevas stranjera turisti, specale Arjentiniani, Uruguayani e Paraguayani, qui prizas precipue lua litoro.
| Stati | KLP (R$ 1000,00) | % di nacionala KLP | % di regionala KLP | KLP per persono |
|---|---|---|---|---|
| Paraná | 136 681 933 | 6.4% | 34.2% | 13 158 |
| Santa Catarina | 93 193 324 | 4.0% | 21.5% | 15 638 |
| Rio Grande do Sul | 156 883 171 | 8.2% | 44.3% | 14 310 |
Demografio
| Urbo | Stato | Populo ye 2007 |
|---|---|---|
| Curitiba[2] | Paraná | 1,828,092 |
| Porto Alegre | Rio Grande do Sul | 1,441,554 |
| Londrina[2] | Paraná | 505,184 |
| Joinville | Santa Catarina | 487,003 |
| Caxias do Sul | Rio Grande do Sul | 419,852 |
| Florianópolis | Santa Catarina | 416,564 |
| Pelotas | Rio Grande do Sul | 350,358 |
| Canoas | Rio Grande do Sul | 333,322 |
| Maringá | Paraná | 324,397 |
| Foz do Iguaçu | Paraná | 309,113 |
| Ponta Grossa | Paraná | 304,973 |
Kulturo
La richa kulturo di suda regiono recevis l'influi di enmigranti, e konservas, kom exemplo, dansi e muziki de Italiani, Acoriani e Germaniani. L'uzajo di mateo kom drinkajo developis su en la regiono e facas parto de la kulturo di gauchos, kun lua dansi e muziko.
Kelka exempli di importanta intelektuali, autori, piktisti, muzikisti e politikisti de la regiono:
- Alcides Castilho Maia, Cruz e Sousa, Érico Veríssimo, Lya Luft, Moacyr Scliar, Mário Quintana, autori;
- Victor Meirelles, Iberê Camargo, piktisti;
- Radamés Gnattali (erudita kompozistulo); Lupicínio Rodrigues, Elis Regina, Arrigo Barnabé, Gaúcho da Fronteira, Chitãozinho & Xororó, Milionário & José Rico, Engenheiros do Hawaii, populala muzikisti, kantisti, kompozisti, muzikala grupi;
- Maria Della Costa, Paulo José, Sônia Braga, Ary Fontoura, Tony Ramos, Glória Menezes, Walmor Chagas, aktori;
- Anita Garibaldi, Bento Gonçalves da Silva, revolucioneri; Júlio Prates de Castilhos, Luís Carlos Prestes, Osvaldo Aranha, Leonel Brizola, Pedro Simon, Jorge Bornhausen, Jaime Lerner, Roberto Requião, politikisti; Hermes da Fonseca, Arthur da Costa e Silva, Getúlio Vargas, Nereu Ramos, João Goulart, Emílio Garrastazu Médici ed Ernesto Geisel, prezidanti di la republiko.
Referi
- ↑ http://www.censo2010.ibge.gov.br/dados_divulgados/index.php
- ↑ 2,0 2,1 Estimativas populacionais 2008. Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE).
